بحران سوریه در افق اجلاس تهران

خبرگزاری شبستان: اجلاس کشورهای عدم تعهد در حالی به کار خود پایان داد که مسئله بحران در سوریه یکی از مهمترین مباحث مطروحه در این اجلاس بود.
بر کسی پوشیده نیست که طی چند ماه اخیر، فضا سازی آمریکا و غرب برای فشار به سوریه برای تضعیف محور مقاومت، موجب شده است تا مسئله سوریه در صدر مسائل بین المللی قرار بگیرد. بر این اساس هم زمان با تحرکات نظامی غیر قانونی برخی از کشورها برای تجهیز شبه نظامیان مخالف دولت سوریه، فعالیت های بسیار وسیعی در سطح روابط سیاسی و دیپلماتیک برای تاثیرگذاری بر این بحران صورت گرفته است.
در این راستا آمریکا و اتحادیه اروپا، روسیه و چین، ایران و دیگر کشورهای منطقه از جمله عربستان و ترکیه در رایزنی های سیاسی نقش اساسی را بازی کرده اند. ضمن این که بسیاری از کشورهای دیگر منطقه ای و فرا منطقه ای نیز به نوعی در چانه زنی های سیاسی این بحران سهیم بوده اند.
اما بررسی تاریخ پیشرفت مسئله سوریه به ما نشان می دهد که این بحران هم اکنون در نقطه عطف خود قرار دارد و تحلیل ها حاکی از آن است که از این پس روند پیگیری رایزنی های سیاسی، همزمان با بالا رفتن تسلط ارتش، تغییر مسیر خواهد داد. بر این اساس می توان پیش بینی کرد که با تغییرات حاصله، ایران نقش مرکزی را در پیش برد روند مذاکرات بازی خواهد کرد. نقشی که تا کنون در اختیار آمریکا بود و به مرور زمان و با هوشیاری بازیگران دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی، هم اکنون در دستان ایران است.
علل مختلفی را می توان در تغییر این روند دنبال کرد که یکی از مهمترین آنها عدم شفافیت غرب در روند مذاکرات سیاسی بوده است. امری که به مرور زمان و با سیاست های دوگانه غرب در روند حل بحران نمود پیدا کرد. به عنوان نمونه می توان به اخلال عمدی در کار نمایندگان سازمان ملل از طریق حمایت از مخالفین و تجهیز نظامی آنها اشاره کرد. امروز بر کسی پوشیده نیست که اعلام آتش بس کوفی عنان و عدم برخورد با مخالفینی که آن را نادیده گرفته بودند، سبب نفوذ نظامی آنها تا پایتخت شده بود.
همچنین کنفرانس های برگزار شده به محوریت غرب و اتحادیه عرب نیز از همان ابتدا بحث حل بحران را دنبال نکردند، بلکه به دنبال یچیده تر کردن اوضاع سوریه بودند. به عنوان نمونه در اجلاس ژنو در حالی که کوفی عنان تمام تلاش خود را برای مشارکت ایران در این اجلاس به کار گرفته بود تا شاید زمینه های برگزاری یک مذاکره نتیجه بخش برای حل بحران فراهم آید، مخالفتهای آمریکا مانع این کار شد، چرا که هدف غرب از برگزاری این گونه کنفرانس ها حل بحران نبود بلکه به دنبال راهی برای متقاعد کردن روسیه و چین بودند تا از وتوی قطعنامه های سازمان ملل توسط این دو کشور جلوگیری کنند. از این رو ناظران تحولات سوریه این اقدام آمریکا و غرب را باعث کوچک‌تر شدن چشم انداز حل مساله از طریق گفتگو و راه حل سیاسی برشمردند.
در کنار این موضع غرب، برگزاری جنبش عدم تعهد در تهران، نقش برجسته ای را در بالا رفتن وزن دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران بازی کرد. در شرایطی که عدم موفقیت غرب در حل بحران سوریه مشهود شده بود، جمهوری اسلامی ایران موفق شد، یکی از موفق ترین اجلاس های دوره ای عدم تعهد را برگزار کند. در این اجلاس، تعداد شرکت کنندگان در سطح سران و سطح تعاملات و موضوعات مطرح شده، بسیار قابل توجه بود. ضمن این که نقش مرکزی ایران خودنمایی می کرد.
همانطور که پیش بینی می شد موضوع سوریه یکی از مرکزی ترین مباحث مطروحه در اجلاس بود و اختیار عمل واگذار شده از سوی دولت سوریه به ایران برای تصمیم گیری در مذاکرات، موقعیت ویژه ای را به ایران داده بود. در این راستا همکاری مصر، علی رغم موضع متفاوت، در راستای برگزاری مذاکرات نتیجه بخش و برای حل بحران، بسیار قابل توجه است. همکاری که سبب شد توافقی صورت بگیرد بر مبنای مذاکرات چهارجانبه ایران،مصر،عربستان و ترکیه. ضمن این که تروئیکای عدم تعهد برای حل بحران سوریه، حول محور ایران،مصر و ونزوئلا تشکیل شد.
این تلاش های دیپلماتیک در شرایطی صورت می گیرد که شکست های پیشین، جبهه غرب را در انزوا برده است و شرایط برای ایفای نقش مرکزی در مذاکرات برای ایران مهیا شده است. الته نباید از اتفاقات صورت گرفته در داخل مرز های سوریه غفلت کرد.
در واقع موفقیت های ارتش سوریه در جنگ داخلی و به عقب راندن مخالفین نیز عامل مهم دیگری است که ورق را برگردانده و جبهه معارضین را وادار به پیگیری موضوع از طریق مذاکره می کند. هم اکنون خبرهای جنگ از عقب نشینی گسترده شبه نظامیان حکایت دارد و ارتش سوریه راههای تدارکاتی نیروهای مخالف را بسته است. بر این اساس معارضین دچار فشارهای نظامی زیادی شده و از به نتیجه رسیدن از طریق عملیات نظامی نا امید شده اند. این وضعیت بغرنج عامل مهمی است که آنها را تشویق به مذاکره خواهد کرد.
از سوی دیگر دولت بشار اسد نیز از طولانی شدن بحران سودی نخواهد برد، زیرا ادامه پیدا کردن نا امنی ها، دامنه نارضایتی های مردمی را بالا خواهد برد ضمن این که شرایط برای کودتای درون ارتش نیز همواره مهیا خواهد بود.
بر اساس شرایط تصویر شده، ایران می تواند نقش اساسی را در حل بحران سوریه ایفا کند. طرح ایران، اگر تمامی ابعاد موضوع را در نظر گرفته و راهکارهای مناسبی را ارائه دهد، می تواند پایانی بر بیش از 5/1 سال شرایط بحرانی در سوریه باشد.
پایان پیام/