خبرگزاری شبستان // ارومیه
وجود تپه های تاریخی فراوان در آذربایجان غربی از جمله تپه تاریخی حسنلوی نقده، روایت گر تاریخ تمدن هزاران ساله کشور است.
تپه باستانی حسنلو تپه باستانی حسنلو یکی از مهم ترین اماکن باستانی و تاریخی ایران و جهان به شمار می رود که در 7 کیلومتری شهر نقده به همراه مهم ترین اثر مکشوفه آن یعنی جام "زرین حسنلو" با قدمتی بیش از هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح که به عصر آهن تعلق داشته، نمادی از تاریخ کهن ایران اسلامی است.
باستان شناسان ایرانی و خارجی قدمت آن را حدود 800 تا 1400 سال قبل از میلاد تخمین زده اند. حدس دیگر آن است که آثار مربوط به ویرانه های تپه حسنلو در 700 یا 650 سال قبل از میلاد به آتش کشیده شده است.
این گنجینه تمدن هشت هزار ساله ایران در 12 کیلومتری جنوب غربی دریاچه ارومیه، و 9 کیلومتری شمال شرقی شهرستان نقده بین دهکده‌های امین‌لو و حسنلو واقع شده و به مناسبت نام دهکده مجاورش حسنلو نام گرفته که در میان جلگه ای سرسبز و خرم که به نام «سلدوز» معروف است قرار گرفته است.
این تپه تاریخی به عنوان محوطه مبنا در لایه نگاری و گاه نگاری تاریخی شمالغرب ایران است که شهرت جهانی دارد و بقایای یک شهر د‍ژمانایی در هزاره اول پیش از میلاد است.
حسنلو مرکز پروژه مشترک باستان شناسی سابق ایران و دانشگاه پنسیلوانیا در شمالغرب ایران بوده و در سال 1954 توسط دکتر رابرت دایسون مورد کاوش قرار گرفته است.
دهکده حسنلو را چند روستای دیگر مانند نگینی در بر گرفته‌اند و تپه‌های باستانی زیادی پیرامون تپه حسنلو را فرا گرفته‌است و گویا هنگام آبادی حسنلو و تمدن عظیمش تمدن‌های دیگری نیز با این تپه در تماس بوده و همدوره تمدن حسنلو به وجود آمده‌اند.
وجود تپه‌های باستانی دیگر حکایت از این دارد که اقوام ساکن در حسنلو با اقوام ساکن در تپه‌های اطرافش از یک تیره بوده و با هم داد و ستد و ارتباط داشته‌اند که از جمله این تپه‌ها می‌توان به تپه باستانی پسدلی، حاج فیروز، تابیه، عقرب تپه، تپه کوییک، میرآباد، ساخسی تپه، نظام آباد و محمدشاه که به فاصله‌های مختلف از یکدیگر و به فاصله دو کیلومتر تا شعاع 15 کیلومتر از تپه حسنلو قرار گرفته‌اند.
تپه حسنلو تپه بزرگ و مدوری به قطر تقریبی 285 تا 250 متر و ارتفاع 20 متر از سطح رودخانه «گدار» است، این تپه بین دو دهکده امین‌لو و حسنلو از طرف مغرب و مشرق قرار گرفته است.
از تپه باستانی حسنلو در سال‌های 1313 تا 1358 طی حفاری‌های باستان‌شناسان ایرانی و آمریکایی انواع و اقسام ابزار و ادوات جنگی مانند شمشیر، خنجر، نیزه، سرنیزه‌هایی از جنس مفرغ و آهن به همراه هزاران ظروف سفالی و اشیای استخوانی سنگی سفالی، شیشه‌ای و فلزی گوناگون که هر یک دارای ارزش تاریخی، باستانی و هنری هستند، کشف شده است که در موزه‌های ایران باستان، آمریکا، فرانسه و دیگر کشورهای جهان نگهداری می‌شود.
در سال 1336 کاوش علمی و تخصصی تپه باستانی حسنلو را هیئت حفاری و کاوش مشترک ایرانی -آمریکایی آغاز کرد و در این حفاری و کاوش، از خرابه ها شهر، دژی از زیر خاک بیرون آمد که به عقیده باستان شناسان متعلق به قوم "ماننا" است.
دیوارهای این بناها و منازل و معابد آن با پایه های سنگی ساخته شده و در بالای آنها از آجرهای بزرگی به طول، 40 عرض 23 سانتیمتر و ضخامت 14 سانتیمتر استفاده شده است.
در قسمت حفاری شده این تپه، ویرانه های شهر یا دژی دیده می شود که از دو بخش عمده تشکیل شده است.
ساکنان اولیه تپه حسنلو احتمالا قوم مناعی بوده‌اند که تمدن بس وسیع و درخشانی از خود به یادگار گذاشته‌اند و از اشیای مکشوفه در این تپه چنین به نظر می‌رسد که آثار مفرغی آنها کاملا قابل مقایسه با آثار مفرغی لرستان یعنی قوم کاسی است و شاید قرابتی بین این دو قوم موجود باشد از قوم مناعی و محل سکونت آنها که سرزمین‌های جنوبی دریاچه ارومیه بوده، یادی در تورات شده و قوم مناعی را قوم «مان» هم گفته‌اند.
بر اساس داده‌های باستان‌شناسی این تپه در 10 دوره مورد سکونت قرار گرفته و ضخامت لایه‌های هر دوره معلوم است که دوره دهم که قدیمی‌ترین دوره سکونت حسنلو به حساب می‌آید، مربوط به هزاره ششم تا هزاره سوم قبل از میلاد است و این دوران از دوره ابتدایی سنگی آغاز و تا دوره باستانی، مادها و دوره اسلامی ادامه می‌یابد.
دورتا دور قلعه را دیواری به قطر سه متر و ارتفاع هفت متر فرا گرفته بوده و در سراسر این دیوار برج‌های مربع شکلی به فاصله‌های 30 متر از یکدیگر و به ابعاد 10 متر در 10 ساخته شده بود و ارتفاع برج‌ها به درستی معلوم نیست.
با احتساب هر 30 متر یک برج، تقریبا محل هفت برج در روی دیوار دفاعی قلعه روشن می‌شود و طرز قرار گرفتن برج‌ها در میان دیوارها طوری بوده که سه متر از طول برج داخل دیوار و پنج متر آن خارج دیوار و دو متر آن در سوی دیگر دیوار (داخل قلعه) قرار داشته و از این برج‌ها برای حفاظت قلعه استفاده می‌شده است.
در جانب ورودی حیاط، مجموعه‌ای از بناهایی مانند تالار بزرگ یا معبد و تعدادی اتاق‌های متصل و مربوط به هم قرار داشته و در این میان معبد بیش از دیگر بناها قابل توجه است این پرستشگاه یا معبد دارای سقف و ستون‌های چوبی بود و بیش از 30 متر طول و بیش از پنج متر عرض داشته است.
در دژ حسنلو، اتاق‌هایی نیز به انبار و آشپزخانه و اسلحه‌خانه اختصاص داشته است از اسلحه‌خانه که معلوم نشده کارگاه اسلحه‌سازی یا محل نگهداری جنگ‌افزار بود، مقدار زیادی شمشیر و سه نیزه آهنی کشف شده است.
در این دژ، دیوارهای قطور سه متری با خشت خام که با کاه گل و گل رس قالب زده شدند و بر پایه هایی از لاشه سنگ چیده شده اند و در بعضی قسمت های دژ، بناها دو طبقه بودند که ارتفاع دیوارهای دژ 9 متر بوده است و در هر 30 متر یک دیده بانی قرار دارد.
در اطراف غربی حیاط، حدود 15 باب اتاق بزرگ و کوچک وجود داشته و جام زرین حسنلو در یکی از اتاق‌های همین قسمت کشف شده است.
بناهای شمالی حیاط مرکزی گویای جایگاه ویژه زنان و کنیزان بوده است چون در این قسمت مقدار زیادی جعبه‌های ویژه نگهداری وسایل آرایشی چون سرمه دان و وسمه دان استخوانی یافت شده است و در این بخش اتاق ستون داری ساخته شده که از نظر فرم و شکل شبیه تالار ستون دار است و شباهت به معماری هخامنشی دارد، با این تفاوت که تعداد ستون های اتاق اصلی این بخش کمتر است.
به گفته محمد قربانی، مدیر پایگاه تاریخی حسنلو گفت: مرمت، بهینه سازی و ساماندهی تپه حسنلوی نقده در استان آذربایجان غربی از امروز (اول شهریور امسال) با اعتباری بیش از 600 میلیون ریال آغاز شده است.
وی با اعلام اینکه علاقه مندان می توانند هنگام عملیات مرمتی این تپه تاریخی از آن بازدید کنند، خاطرنشان کرد: عملیات ترمیم و تثبیت بقایای معماری تپه و پایگاه حسنلو، ترمیم محل بانک سفال این تپه، مرمت موضعی بقایای معماری سنگی و خشتی و تثبیت آنها در دوره B4 حسنلو از جمله اقدامات مرمتی این دوره است.
قربانی با اشاره به اینکه حصار ضلع غربی و دروازه ورودی آن نیز مرمت می شود، ادامه داد: همسطح کردن بخشی از حیاط معبد روباز با استفاده از لایه ای از آهک و سنگ فرش کردن و هدایت آب به خارج از آن نیز از جمله عملیات ساماندهی این بنای تاریخی خواهد بود.
وی با بیان اینکه مسیر ورودی از ضلع غربی به محوطه حسنلو نیز مرمت و ساماندهی می شود، افزود: به منظور راهنمایی بازدیدکنندگان، تابلوهای جهت نما و معرفی تپه حسنلو نیز تهیه و نصب خواهد شد.
جام زرین حسنلو
مهم ترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو که اهمیت ویژه ای در جهان و باستان شناسی دارد، جام طلایی حسنلو است. وزن این جام 950 گرم، بلندای آن 21 سانتیمتر، قطر آن 25 سانتیمتر و محیط لبه آن 61 سانتیمتر است و در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود.
این جام اثر کاملا خیره کننده ای است، زیرا بیش از حد ظریف کاری داشته و فاقد ترکیب مجلل است.
قدمت جام طلایی کشف شده از تپه حسنلو در حدود 800 سال قبل از میلاد مسیح است، بر روی بدنه این جام معروف، نقش های بسیاری حک شده است که احتمالا داستان حماسی را روایت می کنند.
پایان پیام/
نظر شما