خبرگزاری شبستان : در یادداشت قبل به آیه 55 سوره نور اشاره شد. این آیه به دولت مالامال از عدل و دادی اشاره می کند که نمونه اتم آن را باید دولت مهدی موعود به شمار آورد. "وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا ۚ یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا ۚ وَمَن کَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِکَ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ [٢٤:٥٥]
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‌دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل می‌کند، آنچنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.
علامه طباطبائی(ره) ذیل این آیه به نقد آراء مفسرین پرداخته اند. ایشان آورده اند:
مفسرین در این آیه شریفه اختلافاتى شدید و زیادى دارند.
بعضى "تفسیر کشاف، ج 3، ص 252" گفتهاند: درباره اصحاب رسول خدا(ص) نازل شده، ... و مراد از استخلاف ایشان استخلاف خلفاى چهارگانه بعد از رسول خدا (ص)، و یا تنها خلفاى سهگانه اول است...
بعضى "مجمع البیان، ج 7، ص 152" دیگر گفتهاند که: این آیه شامل عموم امت محمد (ص) مىشود، و مراد از استخلاف امت وى و تمکین دین ایشان و تبدیل خوفشان به امنیت این است که زمین را به ایشان ارث داد، آن چنان که به امتهاى قبل از اسلام ارث داد.
و یا مراد استخلاف خلفاى بعد از رسول خدا (ص)، و تمکین اسلام و شکست دادن دشمنان دین مىباشد، که خداى تعالى بعد از رحلت آن جناب وعده خود را وفا کرد، و اسلام و مسلمین را یارى نموده، شهرها و اقطار عالم براى آنان فتح شد.
بنابراین دو قول، آیه شریفه از پیشگویىهاى قرآن خواهد بود، چون خبر از امورى داده که هنوز در عالم تحقق نیافته، و حتى آن روز امیدش هم نمىرفت.
بعضى "مجمع البیان، ج 7، ص 152" دیگر گفتهاند: این آیه مربوط به مهدى موعود(ع) است که اخبار متواتر از ظهورش خبر داده و فرموده که: زمین را پر از عدل و داد مىکند همان طور که پر از ظلم و جور شده باشد، و مراد از "الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ" رسول خدا(ص) و ائمه اهل بیت او (ع) است.
ولى آنچه از سیاق آیه شریفه به نظر مىرسد، صرف نظر از مسامحههایى که چه بسا بعضى از مفسرین در تفسیر آیات قرآنى دارند، این است که بدون شک آیه شریفه درباره بعضى از افراد امت است نه همه امت و نه اشخاص معینى از امت، و این افراد عبارتند از کسانى که مصداق "الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ" بوده باشند، و آیه نص در این معنا است، و هیچ دلیلى نه در الفاظ آیه و نه از عقل که دلالت کند بر اینکه مقصود از آنان تنها صحابه رسول خدا و یا خود رسول خدا(ص) و ائمه اهل بیت(ع) است، نیست و نیز هیچ دلیلى نیست بر اینکه مراد از "الذین" عموم امت بوده، ... زیرا همه این حرف ها سخنانى خود ساخته و بى دلیل است.....
آنچه از همه مطالب برآمد این شد که خداى سبحان به کسانى که ایمان آورده و عمل صالح انجام مىدهند، وعده مىدهد که به زودى جامعهاى بر ایشان تکوین مىکند که جامعه به تمام معنا صالح باشد و از لکه ننگ کفر و نفاق و فسق پاک باشد، زمین را ارث برد و در عقاید افراد آن و اعمالشان جز دین حق، چیزى حاکم نباشد، ایمن زندگى کنند، ترسى از دشمن داخلى یا خارجى نداشته باشند، از کید نیرنگ بازان، و ظلم ستمگران و زورگویى زورگویان آزاد باشند.
[توضیح اینکه وعده استخلاف در آیه، جز با اجتماعى که با ظهور مهدى(ع) بر پا مىشود با هیچ مجتمعى قابل انطباق نیست]
و این مجتمع طیب و طاهر با صفاتى که از فضیلت و قداست دارد، هرگز تاکنون در دنیا منعقد نشده و دنیا از روزى که پیامبر(ص) مبعوث به رسالت گشته تاکنون، چنین جامعهاى به خود ندیده، ناگزیر اگر مصداقى پیدا کند، در روزگار مهدى(ع) خواهد بود، چون اخبار متواترى که از رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) در خصوصیات آن جناب وارد شده از انعقاد چنین جامعهاى خبر مىدهد، البته این در صورتى است که روى سخن در آیه را متوجه مجتمع صالح بدانیم، نه تنها حضرت مهدى(ع)..... (ترجمه المیزان، ج15، ص: 210).
به هر حال از مجموع آیه چنین برمىآید که خداوند به گروهى از مسلمانان که داراى این دو صفت هستند" ایمان" و" عمل صالح" 3 نوید داده است:
1- استخلاف و حکومت روى زمین.
2- نشر آئین حق به طور اساسى و ریشه‌دار در همه جا (که از کلمه" تمکین" استفاده مىشود).
3- از میان رفتن تمام اسباب خوف و ترس و وحشت و ناامنى....
آیه شامل مسلمانان نخستین مىشود و بدون شک حکومت مهدى(ع) که طبق عقیده عموم مسلمانان اعم از شیعه و اهل تسنن سراسر روى زمین را پر از عدل و داد مىکند بعد از آنکه ظلم و جور همه جا را گرفته باشد، مصداق کامل این آیه است، ولى با این حال مانع از عمومیت و گستردگى مفهوم آیه نخواهد بود.
نتیجه اینکه در هر عصر و زمان پایههاى ایمان و عمل صالح در میان مسلمانان مستحکم شود، آنها صاحب حکومتى ریشه‌دار و پر نفوذ خواهند شد.
... محصول تمام زحمات پیامبران، و تبلیغات مستمر و پىگیر آنها، و نمونه اتم حاکمیت توحید و امنیت کامل و عبادت خالى از شرک در زمانى تحقق مىیابد که مهدى آن سلاله انبیاء و فرزند پیامبر(ص) ظاهر شود، همان کسى که همه مسلمانان این حدیث را درباره او از پیامبر ص نقل کردهاند:
لو لم یبق من الدنیا الا یوم لطول اللَّه ذلک الیوم حتى یلى رجل من عترتى، اسمه اسمى، یملأ الارض عدلا و قسطا کما ملئت ظلما و جورا:
"اگر از عمر دنیا جز یک روز باقى نماند خداوند آن یک روز را آن قدر طولانى مىکند تا مردى از دودمان من که نامش نام من است حاکم بر زمین شود، و صفحه زمین را پر از عدل و داد کند، آن گونه که از ظلم و جور پر شده باشد" « در کتاب منتخب الاثر یکصد و بیست و سه حدیث در این مضمون از منابع مختلف اسلامى مخصوصا از منابع اهل تسنن نقل شده است به این کتاب صفحه 247 به بعد مراجعه فرمائید."
جالب اینکه: مرحوم طبرسى در ذیل آیه مىگوید: از اهل بیت پیامبر(ص) این حدیث نقل شده است:
" انها فى المهدى من آل محمد"
:" این آیه درباره مهدى آل محمد ص مىباشد" « مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث.».
در تفسیر "روح المعانى" و بسیارى از تفاسیر شیعه از امام سجاد(ع) چنین نقل شده است که در تفسیر آیه فرمود: "آنها به خدا سوگند شیعیان ما هستند، خداوند این کار را براى آنها به دست مردى از ما انجام مىدهد که "مهدى" این امت است، زمین را پر از عدل و داد مىکند. آن گونه که از ظلم و جور پر شده باشد، و هم او است که پیامبر(ص) در حق وى فرموده: اگر از عمر دنیا جز یک روز باقى نماند ...".
همانگونه که گفتیم این تفسیرها به معنى انحصار معنى آیه نیست، بلکه بیان مصداق کامل است، منتها چون بعضى از مفسران همچون "آلوسى" در روح المعانى به این نکته توجه نکردهاند، این احادیث را مردود شناختهاند.
" قرطبى" مفسر معروف اهل تسنن از" مقداد بن اسود" چنین نقل مىکند که از رسول خدا ص شنیدم فرمود:
" بر روى زمین خانهاى از سنگ یا گل باقى نمىماند مگر اینکه اسلام در آن وارد مىشود" (و ایمان و توحید در سر تا سر روى زمین نفوذ مىکند) «1». (تفسیر نمونه، ج14، ص: 532).
براى توضیح بیشتر پیرامون حکومت مهدى(ع) و مدارک مشروح و مستدل آن در کتب علماى سنت و شیعه به جلد 7 تفسیر نمونه صفحه 372 تا 389 ذیل آیه 33 سوره توبه مراجعه شود.
پایان پیام/
نظر شما