به گزارش خبرنگار شبستان، نشست "مطالعات قرآنی در جهان امروز" عصر روز سه‌شنبه، 17 مرداد در سالن اجتماعات شهر کتاب با حضور غلامرضا خاکی به عنوان کارشناس، مرتضی کریمی‌نیا قرآنپژوه و علی‌اصغر محمدخانی دبیر این برنامه برگزار شد.
کریمی‌نیا در رابطه با شناخت و مسایل مربوط به مطالعات قرآنی در کشورهای غربی و ملل اسلامی گفت: قطعا میان قرآن‌پژوهی عام و خاص باید تفکیک ویژه‌ای قایل شویم بخصوص آنکه این مقوله تفاوت شایانی در میان ملل اسلامی و غیر اسلامی دارد.
وی ادامه داد: مطالعات قرآنی در جامعه ما به عنوان یک جامعه اسلامی به شکلی یکدست به کار می‌رود و هر نوع فعالیت در باب قرآن به عنوان دانش‌افزایی قرآنی و همچنین مطالعات پژوهشی در این حوزه قلمداد می‌شود، در صورتی که میان این دو تفاوت و تمایز وجود دارد.
این قرآنپژوه تصریح کرد: آنچه که در جامعه آکادمیک و علمی در رابطه با قرآن‌پژوهی در جریان است با روند فعلی تفاوتی چشم‌گیر دارد. به این معنی که در غرب مطالعات آکادمیک به جنبه‌های روشمند می‌پردازد و حوزه تبلیغ و ترویج را جزء مقولات عموم قرار می‌دهد.
کریمی‌نیا افزود: گرچه امر تبلیغ و ترویج مسئله لازمی است اما در حوزه مطالعات آکادمیک متولیان خود را دارد و قطعا میان پژوهش و موضوع تبلیغ مسیری جداگانه لحاظ شده است.
سابقه 700 ساله مطالعات قرآنی در غرب
وی در ادامه با اشاره به سیر تاریخی مطالعات قرآنی در میان کشورهای غربی بیان کرد: پژوهش و مطالعه در حوزه کتاب آسمانی مسلمانان در میان کشورهای غربی سابقه طولانی دارد و آنچه که امروز ما از آن می‌شنویم و می‌شناسیم همان خاورشناسی و مستشرقین است. اما باید توجه داشت که غربیان کتاب‌های مختلفی در باب قرآن نوشته‌اند و به طور کلی مسئله پژوهش در حوزه قرآن در کشورهای غربی به سابقه‌ای بیش از 700 سال می‌رسد.
کریمی نیا درباره نوع پژوهش‌های غربی و تغییرات حاصله در آنها در گذر تاریخ عنوان کرد: بخش عمده‌ای از تاریخ‌نگاری‌های گذشته آنها شکلی جدلی دارد و نخستین کسانی که در غرب از قرآن سخن می‌گفتند در حقیقت نظریات قرآن و اسلام را رد کرده اند، اما بعدها این روند تغییر کرده و از نیمه دوم قرن بیستم و از سال 1950 تا دو هزار میلادی مقایسه آثار تفاوت شایانی را نشان می‌دهد.
وی گفت: با توجه به اوصاف مذکور طبیعی است که امروزه با شکل نوینی از مطالعات قرآنی روبرو باشیم که در آن غرض‌ورزی وجود نداشته و تولیدکننده آن صرفا نگاهی پژوهشی دارد، حتی اگر مسلمان هم نباشد.
این پژوهشگر قرآنی درباره تفاوت میان روش‌های تفسیری موجود در کشورهای غربی در گذر زمان بیان کرد: من در کتاب زبان قرآن تلاش کرده ام تا مطالعات قرآنی موجود و مباحث مرتبط با آن لحاظ شود و به موضوعات مختلفی از جمله تاریخچه پیدایش قرآن، محتوا و ساختار و متن قرآن توجه ویژه شود.
تفاوت نوع نگاه عالم مسلمان و اندیشمند غربی به تفسیر قرآن
وی در راستای مسئله مذکور افزود: اهمیت ویژه‌ای دارد که بدانیم نوع نگرش در حوزه پژوهش در موضوعات تفسیر قرآن از منظر یک عالم دینی مسلمان و یک پژوهشگر غربی تفاوت دارد؛ علمای ما از منظر درون‌دینی موضوع تفسیر را بررسی می‌کنند اما یک دانشمند غربی نگاهی مؤمنانه و دین‌مدارانه به مقوله تفسیر قرآن و سیر رشد آن در طول تاریخ ندارد، بلکه از نگرشی علمی و پژوهشی به آن نگاه می‌کند.
کریمی‌نیا با اشاره به مثالی در حوزه تفسیر قرآن گفت: علامه طباطبایی (ره) تفسیر المیزان را می‌نویسد و سعی می‌کند تفسیر کاملی با توجه به عوامل مختلف و تاریخ و فرهنگ و نیازمندی‌های آن زمان ارایه دهد، این اثر قطعا برجسته است اما در غرب علی‌الاصول مفسری به این شکل نداریم چرا که دغدغه او کشف معنای قرآن به شکل مؤمنانه نیست.
وی ادامه داد: مطالعات تفسیری در غرب به این معنا است که پژوهشگر اصطلاحا نقشی از تفسیر در دوره‌های مختلف و در مناطق گوناگون را مورد بررسی قرار می‌دهد و به چرایی علت تفاوت تفاسیر مختلف ارایه‌شده از قرآن می‌پردازد.
تفسیر قرآن بر اساس دغدغه های زمان...
این پژوهشگر ادامه داد: ما گاهی فکر می‌کنیم مفسران می‌رفتند و قرآن را نگاه کرده و بر مبنای تحلیل خود تفسیر می‌کردند اما حقیقتا تفسیر کار آسانی نیست. باید توجه داشت که در هر دوره زمانی که تفسیر ارایه شده است جامعه در چه اوضاع و احوالی قرار داشته و چه سؤالاتی برای توده مردم فراهم بوده است، به عنوان مثال در دوره معاصر تفسیر تسنیم آیت‌الله جوادی آملی به عنوان شاگرد علامه طباطبایی با تفسیر ارایه‌شده در المیزان یکسان نیست چرا که دغدغه‌ها بر اساس دوره زمانی متفاوت است.
بنابراین گزارش، اصغرخانی، دبیر این برنامه به ارایه پرسشی در رابطه با نگاه تاریخی و مطالعات پژوهشی در حوزه تفسیر از کریمی‌نیا پرسید، که وی در پاسخ تصریح کرد: مسئله تاریخی نگاه‌کردن به تفسیر تنها در غرب نمود داشته است و در میان کشورهای اسلامی چنین نگاه تاریخی‌ای نه تنها به مسئله تفسیر بلکه به موارد دیگر نیز نشده است. در واقع بنا به اقتضائات زمانه نگاه تاریخی روی مسایل اثر گذاشته است.
وی ابراز کرد: باید بررسی کرد چرا تاریخ قرآن در غرب بیش از مسلمانان مورد توجه قرار گرفته است، نوع نگرش و علاقه‌مندی یک محقق غربی به تاریخ مسایل سبب می‌شود تا چنین روندی در حوزه‌های مختلف تحقیقی ارایه شود، به عنوان مثال ما از کودکی قرآن را شروع کرده و میان مؤلفه‌های مختلف آن ارتباط برقرار می‌کنیم، در حالی که یک پژوهشگر غربی وقتی با این متن روبرو می‌شود به جنبه‌های روشمند پژوهشی توجه دارد.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: تاریخ در میان غربی‌ها اهمیت زیادی دارد و در متون خودشان هم چنین روندی را لحاظ می‌کنند، باید توجه داشت که محقق غربی فاعل تفسیرساز نیست و از بیرون به مسئله تفسیر قرآن نگاه می‌کند و سعی دارد تفسیر در دوره‌های مختلف را بدون نگاه مؤمنانه مورد بررسی قرار دهد.
پایان پیام/
نظر شما