حیله گری های مامون در مقابل تدابیرات امام رضا (ع) بی نتیجه ماند

حجت الاسلام محمدالله اکبری، کارشناس تاریخ تمدن اسلام، به خبرنگار شبستان گفت: لقب عالم آل محمد لقبی است که در حقیقت به تمام ائمه (ع) می توان داد؛ زیرا تمام آن ها اعلم علمای زمان خود بودند؛ اما در زمان امام باقر (ع)، امام صادق (ع) و زمان امام رضا (ع) فرصت بروز این علم پدید آمد.

وی افزود: توجه به زندگی امام رضا (ع) می تواند تحلیل بالا را مشخص تر کند، زیرا احادیثی که از امام رضا (ع) در 18 سالی که در مدینه حضور داشت نقل شده، در مقایسه با 2 سالی که در خراسان حضور داشت بسیار کمتر است و این امر نشان می دهد که باید زمانی برای بروز علم امامان به وجود می آمده که برای امام رضا (ع) در خراسان این فرصت پیش آمد.

این کارشناس تاریخ تمدن اسلام با اشاره به مباحثات علمی امام رضا(ع) گفت: بعد از گسترش اسلام در سرزمین هایی مانند ایران، شام، عراق، کشورهای آفریقایی و... کم کم زمینه ورود علوم عقلی به میان مسلمانان فراهم آمد و این جریان تا زمان امام رضا (ع) ادامه یافت؛ تا جایی که در مناظرات امام رضا (ع) مشاهده می کنیم که بیشتر مباحث مربوط به علوم عقلی است نه نقلی.

حجت الاسلام الله اکبری اهداف مأمون از برگزاری جلسات علمی را علاقه وی به مباحث علمی، به رخ کشیدن علم دیگران به امام یا بالعکس، غرض ورزی نسبت به امام، سنجش امام و... برشمرد.

وی با اشاره به نقشه های پیچیده مأمون در جریان ولایت عهدی امام رضا (ع) گفت: برای بررسی این قضیه ابتدا لازم است تا مجموعه مسائل سیاسی و حکومتی مربوط به حکومتی عباسیان در زمان مأمون بررسی شود تا با دید باز بتوان علل ولایت عهدی و پذیرش آن از سوی امام رضا را بررسی کرد. با دقت در تاریخ متوجه می شویم که زیرکی های مأمون در مقابل تدابیرات امام رضا (ع) بی نتیجه ماند.

حجت الاسلام الله اکبری افزود: هارون چهار پسر خود به نام های امین، مأمون، معتصم و معتمد را به ترتیب به عنوان ولیعهدهای اول تا چهارم منصوب می کند. گرچه هارون قصد داشت تا به این وسیله حکومت را در درون خانواده خود نگه دارد و در این رابطه سوگندنامه های محکمی را هم از فرزندان خود گرفت تا به همدیگر خیانت نکنند، اما در عمل زمینه اختلاف میان عباسیان را به وجود آورد.

وی ادامه داد: امین با این که از مأمون کوچک تر بود اما به دلیل این که از طرف پدر و مادر عباسی بود و مادرش ملکه عباسیان بود، علی رغم میل باطنی هارون، به عنوان ولیعهد اول انتخاب شد. مربی امین عجمی است که گرایش های عربی زیادی دارد اما مربی مأمون ایرانی است. امین فردی است عیاش و بی فکر، اما مأمون فردی است خوش فکر و سیاستمدار.

حجت الاسلام الله اکبری با اشاره به جریانات حکومت کوتاه امین گفت: امین به پیشنهاد وزیر و مربی کودکی خود، مأمون را از ولایت عهدی خلع می کند و همین باعث می شود که مأمون سپاهی به بغداد گسیل دارد و امین را از میان بردارد. بعد از این جریان والی مأمون در بغداد حکومت را به دست می گیرد و مرکز حکومت به خراسان انتقال می یابد؛ گرچه عباسیان بغداد زیربار حکومت مآمون نمی روند و نوه منصور عباسی را به حکومت بر بغداد می گمارند.

این کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به مشکلات پیش روی مأمون برای ایجاد حکومت یکپارچه گفت: مأمون چند مشکل دارد: اول این که حدود 20 شورش توسط علویان در سرتاسر حکومت وی در حال انجام بود؛ دوم این که بنی امیه نیز به مخالفت ها و شورش هایی دست زده بودند و سوم این که حزب عربی عباسیان در بغداد زیر بار حکومت او نمی رفتند و برای خود خلیفه ای انتخاب کرده بودند.

وی ادامه داد: در نتیجه مأمون با اعطای ولایت عهدی به امام رضا (ع) به فکر چاره جویی نسبت به این مشکلات می پردازد و چهارهزار نیروی نظامی به مدینه می فرستد و امام رضا (ع) را به ظاهر با احترام و در اصل به اجبار از راه های بیابانی و شهرهای غیرشیعه به مرو انتقال می دهد.

حجت الاسلام الله اکبری افزود: با این انتخاب مأمون بزرگ ترین خطری که حکومتش را تهدید می کرد، یعنی شورش علویان، را دفع می کند. جالب است که مأمون برای حضرت علی بن موسی(ع) لقب رضا را انتخاب می کند؛ زیرا علویان در شورش های خود بر بیعت گیری با عنوان الرضا من آل محمد (ص) تأکید می کردند و مأمون با این حیله آن ها را نیز ساکت می کند.

این کارشناس تاریخ اسلام دومین دستاورد ولایت عهدی امام رضا را برای مأمون، ساکت کردن مخالفان وی در دربار بغداد دانست و گفت: مأمون با نامه نگاری های متعدد خود با عباسیان بغدادی، دلایل اصلی خود را برای ولایت عهدی امام رضا (ع) بیان می کند. او می نویسد اگر این کار را نمی کردم شورش های علویان منجر به این می شد که حکومت عباسیان از بیخ و بن برکنده شود.

وی با اشاره به چهار تاج بخش مأمون گفت: تاج بخشان مأمون، یعنی کسانی که باعث شدند وی به حکومت دست یابد، 4 نفر هستند: اول، حرثمة بن اعین؛ دوم طاهر ذوالیمینین، سوم فضل بن سعد سرخسی و چهارم امام رضا (ع). از این چهارتا دو تای اول نظامی سیاسی و دو تای دوم چهره های مذهبی و سیاسی آن زمان بودند. امام رضا (ع) گرچه در به وجود آمدن حکومت مأمون نقشی نداشت اما حضورش در دربار مأمون نقش بسزایی در بقای حکومت مأمون داشت.

حجت الاسلام الله اکبری با بیان این که مأمون هر 4 تاج بخش خود را بعد از این که کارش با آن ها پایان می یابد، از بین می برد، گفت: تاریخ نشان می دهد که مأمون با حیله گری توانست تاج بخشان خود را یکی پس از دیگری از میان بردارد و بعد از آن خود را به بی خبری بزند و مرگ آن ها را طبیعی جلوه دهد.

این کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به تدبیرات امام رضا(ع) در مقابل حیله گری های مأمون گفت: امام رضا (ع) اولاً طوری از مدینه خارج شد که کاملاً مشخص کند که به اختیار خود را به سمت مرو نمی رود و ثانیاً با این شرط ولایت عهدی را پذیرفت که در هیچ امری دخالت نکند.این تدبیرات و نوع رفتار امام در دوران ولایت عهدی خود باعث می شود مأمون تصمیم به قتل امام بگیرد و این امر نشان می دهد که مأمون در مقابل تدبیرات امام شکست خورده و تصمیم به حذف وی گرفته است.

پایان پیام/