به گزارش خبرگزاری شبستان، دکتر غلامحسین رحیمی، رئیس مرکز طرح های کلان ملی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در همایش فارابی و تاسیس فلسفه اسلامی پیرامون موضوع "فارابی، علم حیل و فلسفه فناوری" سخنرانی کرد و گفت: فلسفه فناوری از مفاهیم جدید و جوان است که حداکثر 50 سال در غرب و 15 سال نیز در کشور ما تدریس می‌شود.
دانشیار گروه مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه مفهوم فناوری و مهندسی با هم پیوند خورده است و نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد، گفت: بنابر تعریف هیئت اعتبار دهی علم و فناوری غرب، مهندسی حرفه‌ای است که دانش ریاضی و علوم طبیعی حاصل از مطالعه، تجربه و عمل را همراه با بررسی و داوری برای گسترش و پیشرفت راه‌های استفاده اقتصادی از مواد و نیروهای طبیعت برای منافع نوع بشر به کار می‌برد و تعریف فناوری یعنی کاربرد دانش در یک حیطه خاص که دانشمندان نظریه‌پرداز غرب آن را بکارگیری علم برای مقاصد عملی تعریف کرده‌اند.
وی با اشاره به اینکه در تمدن اسلامی مفهوم حیل با تدابیر عملی و صناعات مختلف پیوند خورده است، افزود: برجسته‌ترین کتاب های مهندسی در تمدن اسلامی که به علم حیل پرداخته اند کتاب های "الحیل بنوموسی" در قرن سوم هجری و کتاب "الحیل جزری" در قرن پنجم هجری هستند.
دکتر رحیمی به کتاب "مفاتیح‌العلوم" از کاتب خوارزمی اشاره کرد و گفت: این کتاب به صورت خاص علم حیل را معنا کرده، در این کتاب مقاله دوم، یک باب به حیل اختصاص دارد که در آن به مواردی اشاره می‌شود که در حوزه صنعت است و تعریف کاتب در اینجا صناعه الحیل است.
این استاد دانشگاه به دیدگاه فارابی و تعریف حیل از زبان او پرداخت و گفت: فارابی معتقد است علم حیل عبارت است از شناختن تدابیری که انسان با آن بتواند تمام مفاهیمی را که وجود آنها در ریاضیات با برهان ثابت شده است بر اجسام خارجی منطبق سازد و به ایجاد وضع آنها در اجسام خارجی فعالیت بخشد.
وی به مشابهت بسیار زیاد مفهوم مهندسی هیئت اعتباردهی علم و فناوری غرب با تعریف فارابی اشاره کرد و گفت: فارابی معتقد است علم حیل همان علمی است که راه‌های شناخت این تدابیر و شیوه‌های دقیق عملی کردن این مفاهیم را به وسیله صنعت مشخص می‌سازد و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان مفاهیم عقلی را در اجسام طبیعی محسوس آشکار کرد که شباهت بسیاری با تعریف مهندسی هیئت اعتباردهی علم و فناوری غرب دارد.
دکتر رحیمی گفت: از نظر فارابی ریاضیات دانش پایه علم حیل است، هدف آن است مفاهیمی که با دانش ریاضی در ذهن شکل گرفته را بر اجسام طبیعی منطبق کرد، به عبارت دیگر اشیای طبیعی بدان‌گونه که مفاهیم ریاضی حکم می‌کنند، شکل یابند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: تعریف علم حیل نازل به نوعی صنعت دانش‌بنیان و مبتنی بر ریاضیات است که تحقق مفاهیم عقلی را در دنیای واقعی (محسوس) به مدد ابزار (صنعت) امکان‌پذیر می‌سازد، فارابی علم حیل و انطباق دانش بر اجسام خارجی و یا آشکارسازی مفاهیم علمی در اجسام را طبیعی می‌داند، مقایسه این دو مفهوم نزدیکی فوق‌العاده فناوری و علم حیل را آشکار می‌سازد.
دانشیار گروه مهندسی مکانیک دانشگاه تربیت مدرس گفت: بنابراین نظریات، نزدیک‌ترین واژه‌ای را که می‌توان برای علم حیل عنوان کرد فناوری است و علاوه بر این، علم حیل به معنا و مفهوم مهندسی جدید یعنی بکارگیری دانش ریاضی و علوم طبیعی نیز بسیار نزدیک است.
این استاد دانشگاه به تقسیم علم حیل به دو دسته عددی و هندسی اشاره کرد و گفت: حیل عددی دارای وجوه بسیار است که یکی از این وجوه، علمی است که در روزگار ما به جبر و مقابله معروف است و حیل هندسی انواع بسیاری دارد، صنایع مختلفی همچون مهندسی ساختمان، ساختن ابزارآلات نجومی، موسیقی، جنگ‌افزارها جزء حیل هندسی است و در واقع معادل صناعه حیل قرار می‌گیرد.
وی در قسمت کوتاهی از سخنرانی خود به علل اربعه اشاره کرد و مختصرا گفت: آنچه عامل وحدت معنوی چهار نحوه قانون علیت است، غایتی است که برای فعل فاعل وجود دارد. آنچه عامل وحدت مادی علل اربعه است فاعلی است که فعل وی و مصنوع را پدید می‌آورد.
علل اربعه ریشه ارسطویی دارد و نخستین بار ارسطو آن را مطرح کرد، بنا به نظر فارابی در خلق هر مصنوعی چهار علت برقرار است. اگر مصنوعات را فقط به عنوان یک وسیله ببینیم ارتباط نوشتن بر روی سنگ، پوست و یا کاغذ را با واژه‌پردازهای رایانه‌ای نمی‌توان درک کرد. حال آنکه هر چهار فن کتابت، علت غایی یکسانی دارند با اینکه ماده و صورت آنها در طول تاریخ تغییر نموده است.
پایان پیام/
نظر شما