خبرگزاری شبستان//خراسان جنوبی
شهر فردوس مرکز شهرستان فردوس، در استان خراسان جنوبی است. این شهر در فاصله ۳۴۵ کیلومتری جنوب مشهد و ۱۹۵ کیلومتری شمال غربی بیرجند و در مسیر محور اصلی ارتباطی استان‌های یزد، کرمان، اصفهان، بوشهر، هرمزگان و فارس به مشهد واقع است. فردوس که تا ۱۳۰۸، تون نامیده می‌شده، امروزه به خاطر انار و زعفران مرغوبش شناخته شده‌است.
مسجد جامع تون که امروزه بیشتر مسجد جامع قدیم نامیده می‌شود، از جمله نقاط دیدنی شهر فردوس است که در محوطهٔ باستانی تون در جنوب غربی این شهر قرار دارد. این مسجد متعلق به دوره سلجوقیان بوده‌است و نخستین باری که از آن در کتب تاریخی یاد شده، در احسن‌التقاسم مقدسی متعلق به نیمهٔ دوم سده چهارم هجری است.
مسجدی که امروزه به یادگار مانده، از مساجد 2 ایوانی سبک خراسانی است که ایوان شرقی و پایاب مسجد در زلزله‌ای مهیب در اوایل دوره صفویه فرو ریخته و به جز ایوان قبله و گنبد خانه‌های طرفین آن، سه ضلع دیگر در دوره صفوی با کمی عقب‌نشینی از هر ضلع، مجدداً بازسازی شده‌اند.
معماری و تزئینات آجرنمای ایوان غربی این بنا مربوط به قرن پنجم و ششم هجری قمری و دوره سلجوقی است و در جبهه شرقی آن، در اوایل دوره قاجار شبستانی به نام شبستان آخوند ملااکبر احداث شده‌است. این شبستان دارای صد ستون قطور بوده که در زمین‌لرزهٔ سال 1347 به کلی تخریب شد.
هیج نشانی از کاشی کای در مسجد جامع تون دیده نمی شود
ایوان این مسجد ۱۶ متر ارتفاع دارد و پوشش آن طاق و تویزه است که ویژگی سبک معماری خراسانی است. آجرنمای تزئینی این ایوان، تکرار یک شکل هندسی در قالب های ۶۰ در ۶۰ سانتی متر است. در فضاهای خالی این نمای آجری، قطعات کاشی جای داشته که امروزه به جز ۳ یا ۴ قطعه آن هم به طور غیر منظم، هیچ نشانی از کاشی ها دیده نمی شود. همچنین در نمای پوشش داخلی ایوان، آثاری از نقاشی بر روی گچ دیده می شود.
مسجد جامع تون (فردوس) که در مرکز شهر واقع بوده و در حال حاضر در قسمت جنوب شرقی بافت شهر فردوس جای دارد. این مسجد از مساجد دو ایوانی است که زلزله ای در اوایل قرن 10 هجری نقشه اصلی آن را ویران کرد. آنچه از بنای مسجد برجا مانده شبستان های تابستانی و زمستانی در اضلاع شمالی و جنوبی است. همچنین در سمت قبله (ضلع غربی) ایوان، دو گنبد خانه و شبستان هایی در طرفین آنها قرار گرفته اند.
رواق هایی نیز دور تا دور صحن مسجد را در برمی گیرد. شبستان هایی که به موازات یکدیگر در دو ضلع شمالی و جنوبی قرار دارند با ستون های قطور 2 در 2 متر اجرا شده و توسط صفه هایی به داخل حیاط راه پیدا می کنند.
در ضلع شرقی بنا رواق هایی در مجاورت صحن وجود دارند که به استناد کتیبه ای که هم اکنون در مسجد نصب است، در دوره قاجار شبستان زمستانی با داشتن صد ستون به آن الحاق می شود. ضلع ایوان قبله اصیل ترین ضلع به لحاظ سابقه تاریخی است که با مقایسه آجرنما و نوع اجرای طاق و تویزه ایوان آن با ایوان و نقشه مسجد جامع زوزن به دوره خوارزمشاهیان نسبت داده می شود.
این مسجد با شماره 1222 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌است.
پایان پیام/
نظر شما