تخت سلیمان میراث تاریخی بجا مانده از گذر زمان

خبرگزاری شبستان//ارومیه

تخت سلیمان و مجموعه آثار باستانی و تاریخی آن یکی از مهم ترین و مشهورترین مراکز تاریخ و تمدن ایران و جهان محسوب می شود و به عنوان یکی از جاذبه‏های گردشگری ایران هرساله گردشگران ایرانی و خارجی زیادی از آن دیدن می کنند.

میراث جهانی تخت سلیمان در برگیرنده نشانه ها و بقایای استقرار انسان از هزاره اول قبل از میلاد تا قرن 11 هجری بوده و بازدید از آن پنج دوره تاریخ تمدن بشر را به علاقه مندان معرفی می کند.

محوطه باستانی تخت سلیمان به مساحت 74 کیلومتر مربع، چهارمین اثر تاریخی ایران است که در سال 1316 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 318 در فهرست آثار ملی ایران و در سال 1382 در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

این میراث تاریخی در چهل و پنج کیلومتری شمال شرق شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی قرار دارد.

مجموعه آثار باستانی و تاریخی تخت سلیمان یکی از مهم ترین و مشهورترین مراکز تاریخ و تمدن آذربایجان و یکی از نمادهای باشکوه معماری آذربایجانی محسوب می‌شود.

در این مجموعه تاریخی که دارای ارزش سمبلیک مهمی است، بقایای آثاری از دوران ماقبل تاریخ، دولت و تمدن ماننائی (اولین دولت آذربایجانی)، تاریخ سامی-عبری-مسیحی، عهد ماد و اشکانی (هر دو با تباری مناقشه دار)، سازه های مربوط به دوره ایرانی-ساسانی-زردشتی و تمدن تورکی-موغولی-ایلخانی موجود است.

طراحی آتشکده، قصر و طرح کلی‌ محوطه بر ایجاد و گسترش معماری اسلامی تاثیر گذاشته است.

در اطراف سوغورلو (تخت سلیمان)، ایسسی سوها (آب گرم‌ها)، قاینارجاها (چشمه های جوشان) و بولاق های سردی (چشمه‌ها) وجود دارند که بسیار جالب توجه اند.

دریاچه اسرار آمیز "بورکو Bürkü" و شکاف بزرگی که در اثر زلزله پدید آمده، از دیگر نکات دیدنی سوغورلوق (تخت سلیمان) است.

در این محل (تخت سلیمان) یکی از سه آتشکده مهم و معتبر عهد ساسانی یعنی آتشکده آذرگشسب بوده که خسرو پرویز دوم نیز کاخی در جوار آن بنا نهاده بود و ایامی از سال را در آن اقامت می کرد.

در زمان ساسانیان ایرانیان سه آتشگاه بزرگ و برجسته داشتند. نام آتش‌هایی که در این آتشگاه‌ها نگهداری می‌شد یکی بُرزین مهر به معنای آتش عشق والا و ویژه برزیگران بود که در نزدیکی نیشابور خراسان جای داشت. دیگری فَربغ بود به معنای آتش فرّ ایزدی که در کاریان فارس و ویژه موبدان و بلندپایگان بود و سومی گُشَسب که در تکاب آذربایجان قرار داشت.

آتشگاه آذرگشسب ویژه ارتشیان بود و در شهر و محلی بنام شیز یا گَنجَک بر روی کوه اَسنَوند قرار داشت. آذرگشسب به معنای آتش اسب نر است. بر پایهٔ افسانه‌های ایرانی این آتشگاه بدین علت این طور نامیده شده است که کیخسرو بهنگام گشودن بهمن دژ در نیمروز با تیرگی شبانه که دیوان با جادوی خود پدید آورده بودند روبرو شد. آنگاه آتشی بر یال اسب وی فرود آمد و جهان را دیگر باره روشن کرد و کیخسرو پس از پیروزی و گشودن بهمن دژ، به پاس این یاوری اهورایی، آتش فرود آمده را آنجا بنشاند و آن آتش و جایگاه به نام آتش اسب نر (گشسب یا گشنسب) نامیده شد. این محل هم اکنون " تخت سلیمان" نام دارد.

 همچنین ازهنگامی که بخش هایی از این اثرجهانی مرمت شده و در فهرست آثار میراث جهانی به ثبت رسیده، دوباره اهمیت خود را میان زرتشیان به دست آورده است.

مجموعه تخت سلیمان بر روی صفحه و تخته سنگ طبیعی به ارتفاع بیست متر از سطح دشت که عموماً از لایه های رسوبی دریاچه تشکیل شده است، قرار دارد. آثار این مجموعه تماماً داخل حصار و دیوار بیضی شکل آن که دور تا دور صفه گسترده شده، بنا شده است.

لایه بیرونی حصار از سنگ‌های تراش‌دار نما‌سازی شده و دارای ٣٨ برج دفاعی مخروطی شکل است. برخی از آثار مجموعه مانند زندان مربوط به دوره ماقبل تاریخ، ماننائیها، دوره مادها، پایه دیوارها از دورة اشکانی و حصار بیرونی متعلق به عهد ساسانی است.

بنای دیوار و حصار بیرون متعلق به دوره ساسانی است و در دوره ایلخانی نیز ضمن مرمت پاره ای از قسمت های فروریخته، دروازه جدید در مجاورت دروازه جنوبی عهد ساسانی احداث شده است.

بخش‌هایی از این محوطه در قرن سیزدهم میلادی در دوره آباقاخان، دومین پادشاه امپراتوری ایلخانی و برادر زاده هلاکوخان مرمت شد، پاره‌ای از قسمت‌های فرو ریخته بازسازی شد، دروازه جدیدی در مجاورت دروازه جنوبی عهد ساسانی احداث و قصر، عمارت، سالن شورا، ایوان (شرقی)، ساختمان های هشت و دوازده ضلعی و شهرکی صنعتی در کنار آن بنا شد.

(امرای مغول هیچکدام از آثار پیش از خود را تخریب نکردند و ساختمان های خود را در کنار و یا بر روی این آثار قبلی بنا نمودند). تاکنون قسمت‌های مختلف بافت صنعتی شهرک ایلخانی ‌سوغورلو (تخت‌سلیمان) مانند بازار، کارگاه، حمام و خانه مسکونی شناسایی شده اند.

پس از انجام تعمیرات وسیع و چشمگیر و احداث بناهای جدید، از این مکان مدتی به عنوان پایتخت تابستانی، کاخ شکار و تفرجگاه امپراتور ایلخانی استفاده شده است.

گفتنی است، محوطه باستانی تخت سلیمان و آثار و بقایای عظیم روی آن٬ درسال 1819 توسط سر روبرت کرپرتر کشف شد و 1838 نیز سرهنری راولینسون پس از بازدید ازمحل٬ توصیف دقیقی از آنجا داشت. عکس های هوایی دقیقی که اریخ اشمیت ازاین محل تهیه نمود کمک به سزایی در شناخت محل کرد.

این مجموعه تاریخی قبل از اسلام به عنوان بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان به شمار می‌رفت اما در سال 624 میلادی و در حمله هراکلیوس، امپراطور رومیان به ایران تخریب شد. آبا قاخان برادر زاده هلاکو خان که به دین اسلام گرویده بود بر روی ویرانه های تخت سلیمان مسجدی بنا کرد که آن نیز بعدها ویران شد و تنها کاشی هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است.

بخش طبیعی مجموعه تخت سلیمان متشکل از یک کوه آهکی است که در قله آن، چشمه بسیار بزرگی وجود دارد.

جاذبه های طبیعی این دره سرسبز در نوع خود در دنیا بی نظیر هستند، در سه کیلومتری غرب تخت سلیمان، کوه مخروطی میان تهی وجود دارد که هزاران سال پیش، بر اثر وقوع آتش فشان به وجود آمده، اهالی محل این کوه زیبا را زندان سلیمان یا زندان دیو می شناسند و معتقدند که حضرت سلیمان دیوهایی را که از فرمانش سرپیچی می کردند در این کوه زندانی می کرده است.

در فاصله 20 کیلومتری تخت سلیمان نیز یک دریاچه سحرآمیز دیگر قرار گرفته که یک جزیره بر روی آن شناور است، قطر دریاچه 80 متر و قطر جزیره شناور روی آن 60 متر است که وزش باد، هر روز دو بار این جزیره را از این سو به آن سو جابجا می کند. نام این جزیره شناور «چملی» است.

دریاچه ای که حداکثر عمق آن صد و ده متر می باشد در کنار آثار باستانی خود نمایی می کند آب این دریاچه به صورت چشمه جوشانی از طبقات تحت الارض فوران می کند و طبق محاسبه ای که انجام گرفته، در هر ثانیه صد لیتر آب از دل زمین می جوشد.

آب دریاچه به وسیله دو جوی سنگی و رسوبی به بیرون از تخت جریان می یابد و اراضی زراعتی را سیراب می سازد.

درجه حرارت آب این دریاچه در تابستان و زمستان یکسان و در حدود 21 درجه است و همین موضوع ثابت می کند که آب آن از سفره‌ای زیر زمینی در عمق بسیار زیاد تامین می‌شود.

در جبهه شمال غربی دریاچه، ایوان رفیع ساسانی معروف به "ایوان خسرو" که از آجر قرمز و ملاط ساروج ساخته شده، قرار دارد.

ایوان به دو اتاق یا حوض خانه هفت گوش راه می یابد که مربوط به دوره ایلخانان است.

علاوه بر شگفتی های زیاد تخت سلیمان، آبگرم های جوشان و حتی چشمه های سردی وجود دارد که بسیار جالب توجه و دیدنی است.

بر اساس این گزارش و با توجه به اینکه این مجموعه تاریخی و ارزشمند ثبت جهانی شده است دارای قابلیت های ویژه ای جهت سرمایه گذاری در راستای جذب گردشگران داخلی و خارجی است ولی همچنان زیرساخت های گردشگری جهت سرمایه گذاری در تخت سلیمان کافی نیست.

پایان پیام/