چالش های پیش روی زنان مسلمان در جوامع سکولار

به گزارش خبرگزاری شبستان، در این مقاله با به توضیح معانی متعددی از عرف حجاب مسئله حفظ و حفاظت از حجاب در جامعه سکولار آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است.

حجاب در یک جامعه سکولار
حجاب داشتن یک عملکرد اجتماعی است که متناسب با هر فرد و شرایط اجتماعی او می تواند تعابیر مختلفی داشته باشد از آنجا که فرد محجبه روابط اجتماعی خود با دیگران را براساس حجاب خود تعیین می کند بنابراین معنای حجاب به شرایط و افرادی دارد که با فرد محجبه در ارتباط هستند پس تعابیر برداشت شده از حجاب می تواند بسیار تغییرپذیر باشد.

همچنین معنای حجاب همواره در حال تغییر مجدد است زیرا همانطور که گافمن می گوید:‌زمانی که فردی هنگام حضور در نزد دیگران موقعیتی را خلق می کنند دیگران نیز در واکنش به آن فرد عملاً موقعیتی را خلق می کنند.

بنابراین حجاب هم بر هویت فردی و هم بر هویت جمعی فرد محجبه تاثیر می گذارد درخصوص هویت فردی داشتن حجاب یک عملکرد آزادانه است مذهبی یک عملکرد و خواه یک عملکرد جنسیتی یا اخلاقی تلقی شود اگرچه ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که مرز میان این سه بسیار نامشخص است اما مساله مهم در اینجا این است که افراد محجبه با تعاریف مختلف از عملکردهای آزادانه، انواع جدیدی از هویت های شخصیتی را از خود ارائه می دهند.

درخصوص هویت جمعی می توان گفت که داشتن حجاب موجب تحکیم هویت جمعی افراد محجبه در همه موارد می شود اگر نگرش اجتماعی نسبت به آنها منفی باشد این بدنامی افراد محجبه را مجبور می کند تا در مورد دیدگاه های خود درباره حجاب به بقیه توضیح دهند.

آنها ممکن است دلیل مذهبی و یا دلیلی ارایه دهند که بیشتر مبتنی بر محور جنسیت باشد اما در هر صورت مبارزه آنها با موقعیت هایی که با آن مواجه می شوند موجب محکم تر شدن هویت اجتماعی انها می شود.

به گفته گافمن هر فردی ممکن است متوجه شود که تلاش های وی می تواند زندگیش را آلوده به سیاست کند از طرف دیگر، اگر نگرش اجتماعی نسبت به زنان محجبه مثبت باشد آنها احساس می کنند که به خاطر داشتن هویت جمعی این دین واکنش مثبت را دریافت کرده اند.

بنابراین انتظارات اجتماعی از مسلمانان آنها را مجبور می کند که همواره تصور کنند در حال معرفی اسلام هستند و این دیدگاه نیز موجب تقویت و استحکام هویت جمعی آنان می شود.

حجاب و زنان مسلمان آمریکایی: ایجاد فضایی برای خودمختاری
برقع برای زنان مسلمان هم دارای اهمیت مذهبی است و هم یک نماد اجتماعی محسوب می شود و زنان برای برآورده کردن نیازهای دیگرشان از آن استفاده می کنند.

جامعه آمریکا تاکید زیادی بر برابری، استقلال و ایجاد هویت شخصیت مستقل دارد تصمیم به داشتن حجاب از این جهت برای بسیاری از نسل دوم زنان مسلمان آمریکا حائز اهمیت است.

آنها با استفاده از این نماد مذهبی تاثیرگذار در حال به وجود آوردن فضایی فرهنگی برای ترویج خودمختاری هستند حجاب بسته به شرایط شخصی هر یک از زنان مسلمان به هویت اسلامی آنان تحکیم بخشیده و نوعی استقلال را برای آنان به ارمغان می آورد زندگی در فرهنگ غالب غیراسلامی آمریکایی، داشتن والدین غربی که از نظر فرهنگی شبیه و منطبق با فرزندانشان هستند و داشتن والدینی که از نظر فرهنگی شبیه و منطبق با فرزندانشان نمی کنند و برای آنها آرزوهایی دارند که ریشه در فرهنگ عربی و یا هندوپاکستانی دارد از جمله مواردی هستند که شرایط هر فرد را متمایز از دیگری می کنند.

داشتن حجاب اقدامی مفید و عملی برای زندگی کردن به عنوان زنان جوان مسلمان در شرایط پیوند میان دو فرهنگ متفاوت و به عنوان پیروان یک دین اقلیت است آنها می توانند با یک نماد عمومی که به طور آشکارا فرهنگ فراشخصی جامعه غالب آمریکایی را طرد می کند و در عین حال به آنها احساس راحتی در محل زندگی و خوشبختی در هر دو دنیای غرب و شرق را می دهد فضای فرهنگی مستقلی را برای خود فراهم کنند.

این زنان جوان مسلمان در هر موقعیتی خود را پیدا می کنند، و بر حقانیت خود اسلام و نوع ساختار آن در مقابل تاثیرات مخرب فرهنگی تکیه می کنند تا شرایطی را فراهم کنند که همزمان بتوانند به عنوان زنان اجتماعی، آمریکایی های جوان و مسلمانان خوب در جامعه زندگی کنند.


زنان مسلمان مهاجر و حجاب
بررسی نوشته های مختلف درباره حجاب در غرب و گوش کردن به داستان های متفاوت در این باره کاملاً مشخص می کند که حجاب زبان مسلمان برای حمایت از ارزشهای اسلامی و در عین حال مقابله با تسلط ارزشهای غربی است.

برای تحقق چنین امری حجاب در حین حمایت از هویت اسلامی زنان در مقابل عرف های نامطلوب غربی با با حفظ همه ارزشهای مادی و معنوی خود وارد و فرایند همگون شدن با جریان غالب جامعه می شود.

مفهوم حجاب به راحتی با سبک زندگی غربی هماهنگ نمی شود و در نتیجه زنان محجبه مهاجر اغلب برای حفظ هویت خود در مبارزه و کشمکش هستند در کانادا زنان مهاجر مسلمان اغلب در حاشیه جامعه بزرگتر کانادایی قرار می گرفتند این انزوا تا حدی به خواست خود آنها به عنوان ابزاری برای حمایت از هویت اسلامی خود بود اما در اغلب موارد غیرمسلمانان کانادایی که برای آنان حجاب و زنان مسلمان دیگری محسوب می شوند انزوا و گوشه نشینی را به مسلمانان تحمیل می کردند بنابراین اگرچه حجاب تضمینی برای ارزشهای اسلامی است اما هرگز نتوانسته در جامعه بزرگتر کانادایی تنیده شود.

تأثیر پوشش مذهبی و جنسیت مصاحبه‌کننده بر روی پاسخ‌های ارایه شده در یک نظرسنجی
یافته‌های حاصل از یک تجربه میدانی فراگیر ملی در مراکش تبیین‌کننده تفاوت در نتایج نظرسنجی بر اساس تفاوت دو نوع جنسیت مصاحبه‌کننده است.

برخلاف دیگر نقاط جهان، در مراکش پوشش مذهبی و جنسیت مصاحبه‌کننده نیز در پاسخ به پرسش‌هایی که هیچ ارتباطی با جنسیت ندارند مثلا نگرش نسبت به دموکراسی و میزان تعصبات دینی شخصی تأثیرگذار است.

شاید مهم‌ترین یافته‌ها در تحقیقات مربوط به نگرش‌های سیاسی دو دهه اول تأثیرگذار تحقیقاتی در جهان عرب این است که آیا مردم عادی از دموکراسی حمایت می‌کنند و اگر پاسخ مثبت است میزان این حمایت چقدر است و اینکه آیا جنسیت، تعصبات مذهبی، رضایت اقتصادی و دیگر عوامل این رویکردهای منتقدانه را شکل می‌دهند و اگر پاسخ مثبت است، چگونه؟

مطالب ارایه شده در این مقاله می‌گوید مداخله‌های علّی (سببی) و توصیفی در تحقیقات مربوط به نگرش‌های سیاسی و اجتماعی مربوط به جنسیت، دموکراسی و چه مرتبط با دیگر حوزه‌های مختلف نگرشی، ممکن است به خاطر ناتوانی در کنترل ویژگی‌های مشهود مصاحبه‌کننده تحت تأثیر قرار بگیرند. اگر جنسیت و تعصب دینی هر دو متناظر با معیار تعصب دینی پاسخ‌دهنده باشند و به عنوان متغیرهای کنترل حذف شوند، نتیجه‌گیری درباره رابطه میان تعصب دینی و حمایت از دموکراسی می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد.

با توجه به اینکه اطلاعات ما درباره ارتباط میان این متغیرها به احتمال بسیار زیاد درست است، می‌توان گفت کاهش در اشتباهات نظرسنجی به معنای ارزیابی‌های دقیق‌تر رابطه‌ها و اطمینان بیشتر در نتایج است.

پارامتر دموکراسی عرب و دیگر نظرسنجی‌هایی که در آینده در منطقه انجام می‌شود باید حداقل شامل معیارهای پوشش و جنسیت در خصوص مصاحبه‌کننده باشد. شمول این اطلاعات بسیار آسان است، مادامی که هر نظرسنجی انجام شده دارای متغیری باشد.

مسئول نظرسنجی می‌تواند لیستی از اطلاعات مربوط به پوشش و جنسیت مصاحبه‌کننده را تهیه کند، با این اطلاعات محققان می‌توانند در تحلیل‌های خود ویژگی‌های قابل مشاهده را مورد بررسی دقیق قرار دهند. دومین اقدام تکمیلی که عملا راه‌حل مشکل‌تری نیز هست استفاده از یک طرح ادغام شده است که در آن مصاحبه‌کننده‌هایی که در تحقیقات مناطق جغرافیایی بزرگ حضور دارند، به طور تصادفی انتخاب می‌شوند و وظیفه قرار دادن tracks در واحدهای نمونه‌گیری اولیه به آنها محول می‌شود.

در نهایت با استفاده از تحقیقات بیشتری که مفاهیم روش‌شناسی برای پاسخ‌ها و مجموع اشتباهات در نظرسنجی را مورد بررسی قرار می‌دهد، جستجو برای فهم بهتر فرآیندهای اجتماعی در خاورمیانه و آفریقای شمالی به مقدار بسیار زیادی افزایش پیدا می‌کند.

در مرحله اول دو منطقه که به طور مستقیم با ویژگی‌های شهود مصاحبه‌کننده مرتبط است و بر آنها تأثیر می‌گذارد مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد. در برخی از شرایط نظرسنجی که در آن ظاهر مصاحبه‌کننده‌های مرد نیز با هم متفاوت است محققان باید تأثیر پوشش مذهبی و محاسن آقایان را نیز در پاسخ‌های نظرسنجی مورد توجه قرار دهند و این تحلیل‌ها باید به موقعیت‌های ملی جدید نیز گسترش پیدا کند.

در مرحله دوم، محققان باید تأثیر نژاد، طایفه یا روابط شخصی میان مصاحبه‌کننده‌ها و پاسخ‌دهندگان را بر روی پاسخ‌ها مورد توجه و بررسی قرار دهند.

سوم اینکه، روابط میان ویژگی‌های دیده نشده (مورد توجه قرار نگرفته) و پاسخ‌های نظرسنجی نیز باید بررسی شود. آیا مصاحبه‌کنندگان مرد و زن در مراکش در تعصبات دینی خود متفاوت هستند و آیا آنها دلایلی را برای این طرز برخورد با پاسخ‌دهندگان که بر نتایج هم تأثیر می‌گذارد، ارایه می‌دهند؟ آیا تجربه، سن و سطح آموزشی مصاحبه‌کننده میزان این تأثیرات را کاهش می‌دهد؟

چهارم اینکه، تأثیر شیوه‌هایی که هر مصاحبه‌گر برای انجام مصاحبه خود به کار می‌گیرد مثلا استفاده از قلم و کاغذ یا کامپیوتر، تأثیری بر معیارهای تعصب دینی یا طرز برخورد با مسایل اجتماعی دوقطبی‌کننده و جنجالی دارد؟ آیا نظرسنجی‌های ضبط شده و یا نوشته شده می‌تواند موجب کاهش اشتباهات سنجشی شود؟

پنجم اینکه، چگونه سطح آموزشی مصاحبه‌کننده بر پاسخ‌های نظرسنجی تأثیر می‌گذارد؟ آیا خواندن سؤال‌ها درست به همان ترتیبی که نوشته شده‌اند و همچنین استفاده از تعاریف استاندارد تأثیر مصاحبه‌کننده بر پاسخ‌ها را کاهش می‌دهد؟

موارد اشاره شده چند نمونه از موارد بسیار روش‌شناسانه هستند که هر کسی می‌تواند نمونه‌ها، اشتباهات بی‌پاسخ و پرسش‌های سنجش‌محور به آنها اضافه کند. توجه به این موارد و مسایل برای گسترش دانش سیاسی و اجتماعی در خاورمیانه و آفریقای شمالی ضروری است.

توجه به این نکات فهم ما را درباره فرآیندهایی که زیربنای فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی این منطقه حساس در جهان را تشکیل می‌دهد، بیشتر می‌کند.

پایان پیام/