تاثیرات روانی و معنوی مذهب، بهداشت روانی را به ارمغان می آورد

خبرگزاری شبستان: در دو یادداشت قبل به صدمات روحی و روانی مقوله تحریم و اهمیت بهداشت روانی در سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی اشاره شد. هم چنین به مجموعه ای از ایات و تحقیقات علمی که نسبت بهداشت روانی و قران و بعد مذهبی را بازگو میکردند اشاره شد. در ادامه سعی خواهیم کرد به شواهد دیگری از تحقیقات و پژوهشها که نسبت بهداشت روانی و بعد مذهبی را به اثبات میرسانند اشاره داشته باشیم.
یکى از صاحب‏نظران در این زمینه مى‏نویسد:
«نتایج (یک آزمون) نشان داد بیمارانى که باورهاى مذهبى قوى‏تر داشتند و اعمال مذهبى را انجام مى‏دادند نسبت به گروه دیگر کمتر افسردگى داشتند و راه طولانى‏ترى را در هنگام ترخیص از بیمارستان پیاده طى کردند.همچنین دانستن خداوند به عنوان منشأ قدرت و آرامش و انجام فرایض دینى به صورت معنى‏دارى با درجه پایین افسردگى در هنگام ترخیص از بیمارستان ارتباط داشته است.» ( فصلنامه اندیشه و رفتار (مجله روانپزشکى و روانشناسى بالینى) ضمیمه ش 9- 10 تابستان و پاییز 1376، ص 41، پرسمن، لیونز، لارسون، استرین، 1990 م.)
قران کریم آرامش روحی مومنین را مرهون آرامشی الهی میداند که بر قلب مومنین نازل میشود . سکینه نیز نعمتی الهی است که اگر نفس مستعد ان باشد خداوند متعال از فیض و کرم خود عطا میکند .
هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدَادُوا إِیمَانًا مَّعَ إِیمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا [٤٨:٤]
او کسی است که آرامش را در دلهای مؤمنان نازل کرد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند؛ لشکریان آسمانها و زمین از آن خداست، و خداوند دانا و حکیم است.
لَّقَدْ رَضِیَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ یُبَایِعُونَکَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِی قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّکِینَةَ عَلَیْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِیبًا [٤٨:١٨]
خداوند از مؤمنان -هنگامی که در زیر آن درخت با تو بیعت کردند- راضی و خشنود شد؛ خدا آنچه را در درون دلهایشان (از ایمان و صداقت) نهفته بود می‌دانست؛ از این رو آرامش را بر دلهایشان نازل کرد و پیروزی نزدیکی بعنوان پاداش نصیب آنها فرمود؛اطمینان و امید و صبر در مشکلات را خداوند در ایه 28 رعد با توجه به ذکر و توجه به خداوند متعال تضمین میکند.
الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ [١٣:٢٨]
آنها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند، و دلهایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد!
إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی [٢٠:١٤]
من «اللّه» هستم؛ معبودی جز من نیست! مرا بپرست، و نماز را برای یاد من بپادار!
میتوان به این موضوع رهنمون شد که نماز مایه ارامش و احیاء حیات روحی و روانی انسان است .

امید دینی قابل مقایسه با هیچ یک از امیدهای واهی نیست . بعد مذهبی انسان برگرفته از هستی و حقیقت انسان است و لذا امید و توکل به خداوند که ریشه در هویت انسان دارد بر ما بقی امیدها که برگرفته از فرضیلا و تخیلات است برتری دارد. برخی از امیدها تنها ریشه در خیال پردازیها و توهمات و حالات روحی و آنی دارد اما برخی از امیدها ریشه در هستی و ساختار وجودی و فطری دارد . در قران میخوانیم :
وَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ وَکَفَى بِاللَّهِ وَکِیلًا [٣٣:٣]
و بر خدا توکّل کن، و همین بس که خداوند حافظ و مدافع (انسان) باشد!
أَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ [٣٠:٣٠]
پس روی خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست؛ این است آیین استوار؛ ولی اکثر مردم نمی‌دانند!

یکى از پزشکان در این زمینه مى‏نویسد:
«واکنش سوگ ناشى از داغدیدگى، واکنش طبیعى است. تحقیقات زیادى نشان داده‏اند که داشتن تفکر و عملکرد مذهبى به طور محسوس موجب کاهش شدت درد فقدان و دوره آن مى‏شود.این تأثیر از طریق مکانیسم‏هاى چندى صورت مى‏گیرد، منجمله:اول: اعتقاد، ایمان و توکل به خداوند با نام و یاد او قلبها آرام مى‏گیرد. أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ دوم: داشتن صبر و بردبارى و تسلیم رضاى خداوند و تسلیم نظام الهى و پناه بردن به خداوند در هنگام مصیبت‏ها إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ نیز موجب کاهش شدت و دوره سوگ مى‏شود.سوم: بهره‏گیرى از سمبلهاى ایمانى و مذهبى از دیگر عوامل مهم و مؤثر در کاهش درد فقدان است.
در شیعه نمونه متعالى این مراسم مربوط به عزاداریهاى عاشورا است. عاشورا نمونه‏اى از هر نوع داغ را داراست داغ فرزند، داغ برادر، غم اسیرى و مظهر متعالى وداع با زندگى. انسان مسلمان داغدار به هر میزان که بتواند خودش را جاى داغداران کربلا قرار دهد و با آنها همانند سازى کند به همان میزان از فشار داغدیدگى خودش کاسته مى‏شود. ( مجموعه سخنرانى همایش نقش دین در بهداشت روان، پیشین، سخنرانى ش 31 از دکتر داود شاه محمدى ).
در دوازده پژوهش که توسط «گارتنر» و همکاران (1991 م) مورد بررسى قرار گرفتند بین اعتقادات مذهبى و خودکشى همبستگى منفى مشاهده شد ...
و در شمارى از بررسیهاى این مسئله روشن شد افرادى که اعتقادات مذهبى قوى داشتند نسبت به خودکشى تنفر و انزجار بیشترى نشان دادند.
«استاک» در توضیح اینکه چرا افراد مذهبى کمتر دست به خودکشى مى‏زنند دلایل مختلفى ارائه مى‏دهد که از آن جمله بالا بودن عزت نفس و داشتن مسئولیت اخلاقى است همچنین عواملى مانند اعتقاد به بخشایش پروردگار، اعتقاد به مبارزه با وسوسه‏هاى شیطانى از قبیل خودکشى، اعتقاد به عدالت و روز واپسین را از دیگر عوامل مى‏داند. « فصلنامه اندیشه و رفتار، پیشین، ص 39، مقاله دکتر باقر غبارى بناب تحت عنوان باورهاى مذهبى و اثرات آنها در بهداشت روان.» (پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، ص: 402)
ترویج اخلاق و توجه به احکام دینی تاثیرات اجتماعی مهمی بر جای میگذارد. علی رغم انکه در قران و احادیث به مقوله اخلاق توجه ویژه شد و مجموعه کاملی از احکام اخلاقی فردی و اجتماعی برای مسلمین اراده شده است اما متاسفانه شاهد اقسام و انواع بی اخلاقی فردی ، اجتماعی ، سیاسی ، ژورنالیستی و ... هستیم.
قال رسول اللَّه (ص): بعثت لأتمّم مکارم الاخلاق.
مبعوث شده‏ام تا برنامه‏هاى مکارم اخلاقى را تتمیم و تکمیل نمایم.
به شرایط و احوالات و محیط اطراف نظر اندازیم وکمی منصفانه قضاوت کنیم و بیندیشیم !
در ادامه تنها به مواردی از اصول اخلاقی و احکام دینی اشاره خواهد شد که تاثیر اجتماعی و روانی مهمی بر جای میگذارد. به ممنوعیت بزهکارى در قرآن « مائده/ 38. » و تأثیر آن در کاهش این رفتار در بین افراد مذهبى (تأثیر اجتماعى) ( فصلنامه اندیشه و رفتار، پیشین، ص 40). امر به معروف و نهى از منکر و تأثیرات آن بر جلوگیرى از رشد عوامل آلوده کننده فضاى جامعه و تأثیر اجتماعى آن. (آل عمران/ 104- 110- 114 و توبه/ 71- 112 و لقمان/ 17) 13. ممنوعیت سوء ظن، تجسس، تهمت و غیبت و تأثیرات آنها در پاکى فضاى جامعه و امنیت اجتماعى و حفظ شخصیت اجتماعى افراد. (حجرات/ 11- 12) 14. آیات قرآن در مورد محبت، صله رحم، بخشش به دیگران و تأثیرات مثبت آن در اجتماع انسانى. (بقره/ 83- 180- 215) 15. ایجاد فضاى سالم جنسى در اجتماع از طریق دستور حجاب براى زنان و ممنوعیت فحشاء در آیات قرآن. (نور/ 30- 31 و احزاب/ 59) 16. دستور ازدواج و تشکیل خانواده و تأثیرات آن در آرامش فردى و سلامت محیط اجتماع. (روم/ 21) ( پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، ص: 403).
ویژگى شفابخشى قرآن کریم و تأثیرات قرآن در مورد درمان بیماریهاى روحى و روانى به اثبات رسیده است . این تأثیرات قرآن از همان صدر اسلام مشهود بوده و شاهدى بر رابطه بهداشت روانی و بعد مذهبی است.
قران با اموزه های خود تاثیر معنوی و روانی شگرفی برجای نهاده است و لازم است با تدبر بر ایات قرانی بهداشت روانی خود را تضمین کنیم.
«شناخت هر چه بیشتر تأثیرات قرآن در بهداشت روانى فردى و اجتماعى انسان‏ها مى‏تواند ما را در شناخت بهتر قرآن و استفاده بیشتر از محضر آن در درمان بیماریهاى روانى کمک کند و به عبارت دیگر تحقیقات تجربى در این زمینه کیفیت‏هاى امور معنوى را به صورت کمیت و آمار علوم تجربى در اختیار بشر قرار مى‏دهد. و راههاى جدیدى را در استفاده از وحى الهى براى ما مى‏گشاید، که امید است این راهى که تازه آغاز شده، ادامه یابد و بشریت را به کمالات معنوى علاقمندتر کند و راه حق ادیان الهى و بویژه قرآن را به انسان سرگشته عصر حاضر بنمایاند. (پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، ص: 404).
بیماریها و صدمات نیرنگ دشمن را نباید تنها در بعد جسمانی خلاصه کرد بلکه با شناخت دقیق اهداف و روش دشمن می بایست راه چاره را یافت و با بصیرت به برنامه ریزی پرداخت.
شناخت تاثیرات مخرب تبلیغات و شایعه پراکنی در مقوله تحریم جامعه را از بسیاری از صدمات اعمال تحریم مصون خواهد کرد. پیشگیری بیماری بهتر از درمان بیماری است . مقابله با صدمات احتمالی اعمال تحریم و مقابله با صدمات تبلیغات و اخبار کذب تا حد فراوانی جامعه را از صدمات تحریم واکسیناسیون خواهد کرد.
به امید آن روز که میهن عزیز را از گزند تمامی صدمات دشمن ایمن ‌سازیم.

ردا
پایان پیام/