خبرگزاری شبستان:کتاب «شیعیان جبل‌عامل و لبنان جدید» توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ترجمه شد. این کتاب مراحل پایانی انتشار را میگذراند و به‌زودی از سوی پژوهشگاه به بازار عرضه می شود.
کتاب «شیعیان جبل‌عامل و لبنان جدید» پایاننامه دکتری خانم «تمارا چلبی» در رشته تاریخ است که در دانشگاه هاروارد از آن دفاع کرده است.
کتاب «شیعیان جبل‌عامل و لبنان جدید» را باید پیامد نگرش تازهای به خاورمیانه دانست؛ نگرشی که یکپارچه نیست و خاورمیانه را تنها بخش عربی جهان اسلام نمیپندارد. در این نگرش حتی شیعیان هم با وجود اشتراک در باورهای اصولی خود، یکپارچه نیستند و هر کدام به فراخور منطقه جغرافیایی خویش، تجربه تاریخی متفاوتی را از سر گذراندهاند. با این نگرش، حتی شیعیان جبل‌عامل هم با وجود قلتشان در مقایسه با شیعیان در ایران و عراق، میتوانند هویتی جداگانه داشته، واجد بررسیهای قومنگارانه باشند.
جبل‌عامل بخشی از لبنان است و آن را سرزمین شیعیان میدانند. مشهور است که اهالی آن پیش از دیگر شهرها – به هنگام تبعید ابوذر غفاری به سرزمین شام در سال 24 هجری - به تشیع گرویدند. «تمارا چلبی»، در بخش نخست کتاب خود با تشریح موقعیت جغرافیایی، تاریخی، گروههای اجتماعی، اقتصاد و رهبران سیاسی، و فرهنگ سیاسی منطقه از 1918 تا 1943 تحولات سیاسی آن را با توجه به آثار جنگ جهانی اول و ... بررسی میکند؛ سپس در بخش دوم به تغییرات فرهنگی - اجتماعی میپردازد و جبل‌عامل را در دولت - ملت لبنان بازتعریف میکند و نشان میدهد که چگونه ساکنان منطقه با فرایندهایی، از افرادی بیاراده و غیرفعال به افرادی بااراده و فعال تبدیل شدند.
درد و رنج، و بیعدالتیهایی که در آن سالها شیعیان لبنانی با آن دست به گریبان بودند، از دیگر فرازهای کتاب است. چلبی در بخشی با عنوان «قحطی» به بررسی این پدیده و تأثیر آن بر زندگی شیعیان میپردازد.
تمارا چلبی در بیروت از پدری عراقی و مادری لبنانی به دنیا آمد. او فرزند احمد چلبی، سیاستمدار عراقی است که در 1958 از عراق رانده شد. خانواده چلبی از خانوادههای تأثیرگذار در سیاست عراق بودهاند و چند تن از اعضای این خانواده به زندان صدام افتادند. پدر تمارا در1971 با لیلا عصیران، دختر عادل عصیران، از سیاستمداران لبنانی ازدواج کرد و صاحب چهار فرزند شد که تمارا یکی از آنهاست. تمارا پس از خاورمیانه، تحصیلاتش را در اروپا و آمریکا ادامه داد و سرانجام از دانشگاه هاروارد، دکترای تاریخ گرفت. کتاب «شیعیان جبل‌عامل و لبنان جدید» در واقع پایاننامه دکتری او و نخستین کتابی است که از او منتشر میشود.
به گمان چلبی روایتهای معیار از تاریخ لبنان فاقد مؤلفه عاملی است؛ از این رو دست به نگارش کتابی با هدف شناخت کاستیهای فعلی تحقیقات درباره تشیع لبنانی و عربی زد تا به جامعه عاملی به عنوان هویت مستقلی که با جوامع همسایهاش ارتباط دارد، بپردازد. او کتاب را بر اساس دستنوشتهها، کتابهای خطی و اسناد بایگانی موجود در کتابخانههای شخصی و مراکز بایگانی در فرانسه نوشته است؛ این دقت نظر و پشتکار کتاب را برای پژوهشگران سیاست های فرقهای و مذهبی در خاورمیانه و بهویژه آنانی که در زمینه لبنان کار میکنند، بسیار سودمند است.
تمارا اگرچه اکنون بیشتر در لندن زندگی میکند و برای ساندی تایمز، نیورپابلیک، وال استریت ژورنال و پروسپکت، درباره جنگ، اقتصاد و هویت یادداشتهایی مینویسد، بیشتر زمانش را در راهی میان لندن و بغداد میگذراند و مدیر اجرایی بنیاد «عبدالهادی چلبی» است. این بنیاد درگیر امور خیریه از تلاش برای پیشبرد صنایع دستی تا کشاورزی ارگانیک است. تمارا همچنین یکی از بنیانگذاران جایزه علی واردی در زمینه پژوهش است.
انتشار کتاب در فوریه 2007 نقدهایی را به همراه داشت. فؤاد عجمی، رئیس مؤسسه مطالعات خاورمیانه دانشگاه جان هاپکینز که خود از شیعیان جنوب لبنان است، در مقدمهای بر کتاب نوشت: «شیعیان لبنان در حاشیه تاریخ قرار داشتند و از نظرها دور مانده بودند. در دنیای لبنان جدید، شیعیان زائد به حساب میآمدند، اسطوره شامخ فنیقی لبنان جدید به آنها تعلق نداشت بلکه متعلق به دریانوردان مردم کرانه و جبل مارونی بود که در دریای مدیترانه رفت و آمد داشتند. او ]تمارا[ جسورانه دژ محکم و فاضلانه تاریخنگاری خاورمیانه را به چالش کشیده است.»
یکی دیگر از کسانی که به کتاب روی خوش نشان داد، ماریوس دیب، استاد کالج مطالعات پیشرفته بینالمللی در دانشگاه جان هاپکینز است. دیب هم معتقد است که کتاب نور تازهای بر تاریخ شیعیان جبل‌عامل به هنگام تکوینشان افکنده و بنابراین به آشنایی با ادبیاتی که درباره شیعیان و تشیع در جهان عرب هست، کمک میکند.
کتاب «شیعیان جبل‌عامل و لبنان جدید» توسط خانم شهناز شفیع خانی از کارشناسان پژوهشگاه از انگلیسی به فارسی برگردانده شده است.
انتهای پیام/
نظر شما