توافق ۱+۵ با ایران به صلاح اوباماست

به گزارش خبرگزاری شبستان، اندیشکده «کارنگی» در مقاله‌ای به بررسی رویکرد نخست وزیر ترکیه در خاورمیانه پرداخت و نوشت: «رجب طیب اردوغان»، نخست‌وزیر ترکیه،‌ دست به چالش متهورانه‌ای زده است. پس از شرکت در نشست امنیت هسته‌ای که اواخر ماه مارس در کره جنوبی تشکیل شد، اردوغان به تهران آمد تا از ایران خواستار شود در دور بعدی مذاکرت هسته‌ای که با حضور ایران و پنچ عضو دائم «شورای امنیت سازمان ملل» (انگلیس، چین، فرانسه، روسیه و آمریکا) و آلمان صورت می‌گیرد، به توافق برسند. اردوغان میزبان این مذاکرات خواهد بود که اواسط ماه آوریل در استانبول برگزار خواهد شد.
نتایج آخرین سفر اردوغان به تهران
آخرین سفر اردوغان به تهران در ماه می صورت گرفت تا موافقت‌نامه‌ای را که پیش‌تر مورد مذاکره قرار گرفته بود نهایی کند. طبق این موافقت‌نامه ایران باید مقادیر زیادی اورانیوم‌ کم غنی‌شده را به استانبول می‌فرستاد تا در ازای آن، برای رآکتور تحقیقاتی‌اش، سوخت هسته‌ای دریافت کند. این قرارداد، با میانجی‌گری ترکیه و برزیل، به عنوان اقدامی اساسی برای ایجاد اعتماد به کشورهای دیگر جهان معرفی شد.
اما آمریکا و متحدانش بلافاصله با این موافقت‌نامه مخالفت کردند و آن را توطئه‌ای خواندند که ایران برای توقف اعمال تحریم‌های شدیدتر طراحی کرده بود. پافشاری ترکیه در حمایت از این موافقت‌نامه نه تنها موجب تنش با آمریکا شد، بلکه در داخل و خارج ترکیه این انتقادات را به دنبال داشت که دولت اردوغان از اتحاد بلندمدتش با غرب روی‌گردان است.
هدف اردوغان از مداخلات اخیر چیست؟
دولت ترکیه هنوز خاطره تنش اخیر با آمریکا را از یاد نبرده است. پس چرا با وجودی که دو سال پیش اردوغان طعم مخالفت را چشیده، بار دیگر این مسأله را از سر گرفته است؟ چه هدفی را در تهران دنبال می‌کند؟ طی دو سال اخیر تغییرات بسیاری در خاورمیانه صورت گرفته که به نفع ترکیه نبوده است. در نتیجه ترکیه درصدد کنترل امنیت منطقه است که به سرعت رو به وخامت است.
هدف اصلی ترکیه؛ جلوگیری از مداخله نظامی علیه ایران
با در نظر گرفتن موارد نام‌برده، در حال حاضر هدف اصلی ترکیه جلوگیری از مداخله نظامی علیه ایران است. از نظر ترکیه، حمله آمریکا یا اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران بیش از پیش ثبات منطقه را با مشکل مواجه می‌کند. زیرا بی‌شک ایران با تشدید تنش‌های فرقه‌ای و تضعیف فرصت‌های سازش در سوریه و عراق، حملات امریکا و اسرائیل را تلافی خواهد کرد.
از این رو، ترکیه تحت هر شرایطی خواستار تمدید زمان اختصاص‌یافته به دیپلماسی است. اما در مقایسه با سال 2010، هدفی که اردوغان به ویژه آن را دنبال می‌کند، هدف کوچکی است؛ زیرا ترکیه نمی‌خواهد نقش میانجی را ایفا کند و کاری به جزئیات موافقت‌نامه ندارد. در عوض، نخست‌وزیر ترکیه، با تأکید بر اهمیت حصول پیشرفت محسوس در دور بعدی مذاکرات هسته‌ای، تصمیم جامعه بین‌الملل را برای شفافیت‌دهی به برنامه هسته‌ای ایران، به همتایان ایرانی خود گوشزد کرده است. اردوغان هشدار داده که سازش‌ناپذیری ایران مذاکرات هسته‌ای را محکوم به شکست خواهد کرد و احتمال یک برخورد نظامی دیگر را در منطقه خاورمیانه دامن می‌زند.
نخست‌وزیر ترکیه همچنین لزوم اقدامی از سوی ایران برای نشان‌دادن حسن نیتش در خصوص برنامه هسته‌ای‌اش را مورد تأکید قرار داده است. دولت ایران باید حداقل خود را متعهد به توقف غنی‌سازی اورانیوم تا سقف 20 درصد کند که برای تولید سلاح‌های هسته‌ای لازم است.
وظیفه اردوغان به عنوان نخست‌وزیر یک کشور عضو ناتو
اردوغان با دیدارهای مستقیمی که با محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور ایران و آیت‌الله خامنه‌ای، فرمانده کل قوای این کشور داشت، به عنوان نخست‌وزیر یک کشور عضو ناتو، از موقعیت منحصربه فردی برای انتقال پیام‌های حساس به ایران برخوردار بود.
از سوی دیگر، با وجودیکه وظیفه اردوغان در مقایسه با سال 2010 بسیار کوچک است، اما از اهمیت بسیاری برخوردار است که ناشی از احتمال اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران است که تحریم صادرات نفتی را نیز شامل می‌شود و از ماه جولای به اجرا در خواهد آمد.
آمریکا بهترین متحد اردوغان در این حرکت حساب‌شده
علاوه بر این، باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا که انتخابات ریاست‌جمهوری را در ماه نوامبر پیش‌رو دارد، تمایلی ندارد که متهم به برخورد ملایم با ایران شود؛ زیرا ملایمت او، کار غرب را برای نزدیکی بالقوه مجدد با ایران دشوار می‌کند. احتمالاً بهترین متحد اردوغان در این حرکت حساب‌شده و خطرناک، آمریکای مصرف‌کننده است. آمریکایی‌ها که به دلیل بحران اخیر با ایران، با افزایش قیمت بنزین مواجه هستند، نگران آن هستند که هزینه رانندگی در کاهش محبوبیت متزلزل اوباما نقش داشته است؛ لذا ممکن است دستیابی به موافقت‌نامه با ایران از نظر سیاسی بسیار به صلاح دولت اوباما باشد. اگر ایران به مصالحه تمایل واقعی نشان دهد، غرب باید اعمال تحریم‌های جدید را متوقف کند.
به زودی روشن می‌شود که آیا دیدار اردوغان موفقیت‌آمیز بوده یا نه. چنانچه ایران تصمیم بگیرد در دور بعدی مذاکرات چندجانبه، نظر جامعه بین‌الملل را با اقدامات محسوس و اطمینان‌بخش جلب کند، اردوغان بیشترین نقش را در اعتباردهی به آخرین شانس داده‌شده به دیپلماسی و احتمالاً جلوگیری از وقوع درگیری نظامی مصیبت‌بار در خاورمیانه، ایفا خواهد کرد.
پایان پیام/