«طرح جامع تکامل علم اصول فقه» نام پروژه‌ای تحقیقاتی در «گروه پژوهشی اصول فقه احکام حکومتی فرهنگستان علوم اسلامی قم» است که در اواخر سال 1388 پیرو تصویب موضوع آن در گروه پژوهشی مزبور، فعالیت‌های خویش را با اشراف علمی استاد سید محمدمهدی میرباقری آغاز کرده است. حجت الاسلام علی مجمدی، مسئول پروژه طرح جامع تکامل علم اصول در گفت وگو با خبرنگار شبستان، در رابطه با ضرورت پروژه طرح «تکامل علم اصول فقه» و گردش فعالیت های پژوهشی آن سخن گفت.
محمدی شناخت جایگاه و وضعیت حوزه علمیه جهت دستیابی به بایسته های تفقه شیعی را امری ضروری دانست و اظهار داشت: حوزه های علمیه به عنوان مرکز دینی در تاریخِ بیش از هزار ساله خود همواره مأموریت «حفظ، ترمیم و بالندگی» فرهنگ تشیع و هدایت و رهبری جامعه شیعی را به عهده داشته اند که در این سیر تکاملی می توان سه شاخصه اصلی را مبنای جهت گیری کل حوزه های علمیه شیعه قلمداد کرد.
وی تعبد به وحی را اولین شاخصه فرهنگی جامعه شیعه، معرفی کرد و گفت: تعبد به وحی اساس فعالیت های حوزه را در «پژوهش»، «آموزش» و «تبلیغ» معارف و علوم دینی تشکیل می دهد. بی تردید روی برگرداندن از این شاخصه، آغاز انحراف در فرهنگ دین و تفقه شیعی است و موجب «انفعال معارف دینی از معرفت های مادی گرایانه» در لایه «روش تحقیق» خواهد شد. نتیجه قهری چنین انفعال و انحرافی، «حاکمیت مبانی مادی بر معرفت دینی»، «عرفی سازی احکام و تعالیم شریعت» و «انحلال جامعه شیعی در نظامات غیر الهی و طاغوتی» خواهد بود.
محمدی از تقنین به عنوان دومین شاخصه سخن گفت و اظهار داشت: از دیگر شاخصه های مهم سیره مستمره عقلانیت شیعی، «قاعده گرایی و انضباط پذیری فرهنگی» است. این ویژگی مهم موجب شده که شیعه در طول حیات پر فراز و نشیب خویش دارای حیاتی معقول و منطقی باشد و در برابر تندباد شبهات و تردیدهای مغلطه گران مقاومت نماید. از این رو هر تحولی در مبانی اندیشه شیعه باید «مقنّن» بوده و امکان «تفاهم» آن با فنّانان فن میسّر باشد.
وی درباره کارآمدی در رهبری نیازها به عنوان سومین مشخصه اظهار داشت: سومین شاخصه سیر تکاملی حوزه¬ها، رهبری و پاسخگویی نیازهای جامعه و دفاع از هجمه هایی بوده که متوجه جامعه شیعه شده است. حوزه های علمیه در طول تاریخ، همواره بر آن بوده اند که نیازمندی و اضطرار جامعه مؤمنین را نسبت به آموزه های الهی افزایش دهند و پاسخ مناسبی برای تأمین آن فراهم آورند. بی تردید نادیده گرفتن این ویژگی اساسی حرکت تکاملی حوزه های علمیه، عایدی جز غلتیدن به چاه «تحجر» نخواهد داشت و دستاوردی جز «انزوای دین در عینیت جامعه» و «انزوای جامعه شیعه در جهان پیرامونی خویش» به بار نخواهد آورد.
مسئول پروژه طرح جامع تکامل علم اصول در بخش دیگری از گفتگوی خود بیان داشت: لزوم تکامل تفقه حوزه های علمیه در راستای «مدیریت اجتماعی و نظام سازی» و خطرات احتمالی فرا روی این حرکت مقدس، فرهنگستان را بر آن داشته تا در قالب طرح «تکامل علم اصول فقه» به ارزیابی راهکارهای مطرح برای «تحول روش تفقه» بپردازد و نتایج آن را در اختیار سایر اندیشمندان و فرهیختگان کشور قرار دهد.
وی ضرورت این طرح را در دو مورد خلاصه کرد و گفت: اولین مورد، ضرورت بیرونی می باشد که لزوم تحول «فقاهت» در راستای تحقق آرمان های انقلاب اسلامی و خطر انحراف از مدار «حجیت» در فرآیند تحول علم اصول فقه، ضرورت این امر را برایمان می نمایاند و دومین ضرورت نیز ضرورت درونی بوده که خطر روزمرگی و بی‌برنامه‌گی در فعالیت‌های گروه پژوهشی اصول فقه احکام حکومتی از جمله آن است.
محمدی در ادامه اظهار داشت: تیم پروژه‌ای مرکّب از محقّقین با سابقه فرهنگستان علوم اسلامی در کنار محققین جوان این آکادمی تشکیل شده اند تا اهدافی همچون شناسایی، طبقه بندی و ارزیابی راهکارهای پیشنهادی برای تحول معرفت دینی، ارائه طرح جامع تحول علم اصول با تحفظ بر سه شاخصه «تعبد، تقنین و کارآمدی» ، تفاهم با دلسوزان و متخصصین این رشته بر سر چگونگی تحول ضابطه مند علم اصول فقه، ترسیم الزامات دستیابی به اهداف چشم‌انداز فرهنگستان علوم اسلامی در موضوع علم اصول فقه را جامعه عمل بپوشانند.
پژوهشگر فرهنگستان علوم اسلامی در ادامه و در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا در این طرح نظریات مطرح در نحول معرفت دینی نیز بررسی خواهد شد یا خیر؟ اظهار داشت: «موضوعی» که می‌توان اهداف فوق را در قالب آن پیگیری کرد، بررسی نظریاتی است که «تحول در معرفت دینی» را ترسیم می‌کند و پیشنهاداتی درباره «تولید معارف جدید دینی» ارائه می‌نماید. نکته قابل توجه این است که در این تحقیق بررسی نظریات به نسبت مسائلی که در «مبادی و مبانی روش فهم معرفت‌های دینی» است مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و راهکارها از زاویه‌ی «تأثیرگذاری در حوزه روش دستیابی به مرادات شارع» ورانداز می‌‌گردند.
وی در بخش دیگری از گفتگو به مراحل تفصیلی اجرای طرح و نحوه گردش فعالیت های پژوهشی اشاره نمود و گفت: در طرح تحقیق تفصیلی، مراحل تحقیق در چهار مرحله طراحی شد که به ترتیب عبارتند از: مرحله اول (سال89): تدوین نظریات مطرح در خصوص «چگونگی تحول معرفت دینی»، مرحله دوم (سال90): جریان‌بندی نظریات بر اساس راهکارهای پیشنهادی و نقد و نقض این راهکارها، مرحله سوم (سال 91): تدوین نظریه علامه سید منیرالدین حسینی (ره) به عنوان نظریه مختار و در نهایت مرحله چهارم (سال 91): تنظیم طرح جامع تکامل علم اصول فقه بر اساس نظریه مختار.
محمدی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به سابقه 30 ساله گروه پژوهشی اصول فقه احکام حکومتی فرهنگستان علوم اسلامی در زمینه «چگونگی بالندگی روش فقاهت»، اظهار داشت: این گروه آماده تضارب آراء و تبادل نقطه نظرات خود با تمامی جریانهای علمی معتقد به تعالی انقلاب اسلامی بوده و معتقد است که تلاش صورت گرفته می تواند کمک شایانی در گفتمان-سازی مطالبات مقام معظم رهبری درباره «فقه نظام ساز» کند و ارزیابی ارجمندی را از افق های جدیدی فرارو فقاهت شیعه، در اختیار پژوهشگران عزیز و فضلای این عرصه قرار دهد.
پایان پیام /
نظر شما