خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف به نقل از روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، محمدمهدی بحر العلوم «حافظ قرآن کریم و مسئول دبیرخانه ستاد ملی طرح حفظ قرآن» در خصوص فعالیت‌های قرآنی در عرصه حفظ قرآن گفت: مطالبه مقام معظم رهبری در خصوص فعالیت‌های قرآنی مکرر بوده و هست اما آن مطالبه‌ای که جدی‌تر از بقیه در بیان مطالبه ده میلیون حافظ در سال ۱۳۹۰ بود. در سال ۱۳۹۶ ستاد ملی حفظ تشکیل شد، یک سال دبیرخانه‌اش در شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود اما از اردیبهشت سال ۹۸ دبیرخانه به سازمان اوقاف منتقل شد.
بیش از هفتاد درصد از اقدامات طرح ملی حفظ قرآن انجام‌نشده است
وی ادامه داد: بر اساس پایشی که انجام شد ازلحاظ خروجی و دستاورد از هر دو جهت عقب هستیم. بیش از هفتاد درصد اقدامات ستاد طرح ملی حفظ اصلاً انجام‌نشده است و مقداری از اقدامات در مسیر اجرا است. اینکه چرا این اقدامات انجام‌نشده خود مسئله‌ای است که باید به آن رسیدگی شود. به‌تبع انجام نشدن این اقدامات، حافظ قرآنی نیز تربیت‌نشده است. حافظان قرآنی که رقم دقیق آن نیز مشخص نیست زیر صد هزار نفر برآورد می‌شود.
بحر العلوم با اشاره به فرهنگ عمومی جامعه گفت: در جامعه ما حفظ قرآن فرهنگ عمومی مردم و مسئولین امر نیست. عزاداری اهل‌بیت جز فرهنگ مردم محسوب می‌شود اگر حکومت موافق عزاداری باشد مردم عزاداری می‌کنند و اگر مخالف هم باشد مردم بازهم به عزاداری می‌پردازند. منتظر بخش‌نامه، حمایت و بودجه دولتی هم نیستند چون در فرهنگ جامعه عزاداری اهل‌بیت ریشه‌ای عمیق دارد.
وی بابیان تعریفی از فرهنگ تصریح کرد: فرهنگ درواقع آداب‌ورسوم نسبتاً پایدار یک جامعه تلقی می‌شود که در طول زمان خودش را نشان می‌دهد. تعطیلات نوروز و سنت‌هایی که رواج دارد هیچ ارتباطی با دولت ندارد. دولت مخالف هم باشد این سنت‌ها برقرار است. اگر به دهه‌های قبل برگردیم مکتب‌خانه‌های قدیمی و حفظ جز سی و بعضی از سوره‌ها را شاهدیم اما حفظ کل جز فرهنگ عمومی نیست و به‌تبع آن مسئولین نگاهی به این حوزه نداشته و بعضاً اعتقادی نسبت به آن ندارند. وقتی اعتقاد نداشته باشند، بودجه نمی‌دهند، اولویت نمی‌بخشند و در مواقعی که به آنها رجوع می‌کنیم تأیید و حمایت نمی‌کنند. پس اگر می‌خواهیم فعالیت‌هایی انجام دهیم باید اقداماتی بیش از فعالیت‌های روبنایی مثل مسابقات و دوره‌های تربیت‌معلم انجام دهیم.
فعالیت‌های قرآنی در حاشیه قرار دارد
مسئول دبیرخانه ستاد ملی طرح ملی حفظ با اشاره به اینکه در جامعه امروز ما مشکل گفتمان قرآنی در جامعه وجود دارد، بیان کرد: رسانه‌ها چند درصد قرآنی و در راستای حفظ قرآن هستند؟ جایگاه و اندازه اخبار مرتبط به قرآن ذیل اخبار کشور کجاست؟ واقعیت این است که فعالیت‌های قرآنی در حاشیه قرار دارد.
بحر العلوم بابیان جلسات پایش وضعیت حفظ قرآن افزود: ما جلساتی را بعدازاین پایش انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که مدیران عالی‌رتبه به حفظ قرآن اعتقادی ندارد. در همین راستا ۲۵ گزاره طراحی شد که تحلیل آنها تعیین‌کننده مسیر آینده خواهد بود. این گزاره‌ها را برای صد نفر فرستاده شد تا جایگاه آن مشخص شود. یکی از آنها این بود که دستیابی به ده میلیون حافظ در مدت کوتاه در کشور امکان‌پذیر است یا خیال و آرزو؟ یکی دیگر از گزاره‌ها عدم‌کفایت بودجه‌های موجود در کشور برای پیش برد اهداف قرآنی در سطح کشور و بررسی چگونگی توزیع آن بود. یکی دیگر از موارد مطرح‌شده نیز بررسی نوع وظیفه آموزش‌وپرورش درزمینهٔ حفظ قرآن بود و همچنین پاسخ به این سؤال که صداوسیما درزمینهٔ حفظ قرآن جنبه آموزشی دارد یا گفتمان سازی؟
وی با تأکید بر اینکه باید در شش حوزه به‌طور خاص اقدامات شاخصی انجام دهیم، عنوان کرد: گفتمان سازی قرآنی در بین مردم و مسئولین مهم‌ترین بخش و نتیجه این پایش بود. یعنی باید موضوع حفظ قرآن اصلی‌ترین موضوع جامعه شود نه در اولویت صدم قرار بگیرد.
مسئول دبیرخانه ستاد طرح ملی حفظ بابیان راهکارهای گفتمان سازی گفت: در این زمینه باید از چند جهت حرکت کنیم. نخست حضور نیروها و چهره‌های خاص در این عرصه هستند. یعنی مراجع تقلید، علمای حوزه، عناصر فرهنگی و سلبریتی که در حوزه دینی شاخص هستند باید به میدان بیایند. به‌غیراز مقام معظم رهبری تابه‌حال از کدام مسئول سخنی در باب فعالیت‌های قرآنی سخنی شنیده‌اید که جلسه‌ای با حافظان قرآن داشته باشند. در برنامه‌های سیاسی کمتر کسی در خصوص فعالیت‌های قرآنی صحبت به میان می‌آورد در مجلس شورای اسلامی نیز کمتر به چنین اموری پرداخته می‌شود.
وی به دو عنصر صداوسیما و آموزش‌وپرورش اشاره کرد و گفت: همه ما دوازده سال در آموزش‌وپرورش حرکت کرده و عمر می‌گذرانیم. صداوسیما با اقبال عموم مردم مواجهه است و این دو در عرصه فرهنگ‌سازی بسیار مؤثر هستند. در حال حاضر با صداوسیما حرف‌هایی برای پیشبرد اهداف حفظ داریم و هم آموزش‌وپرورش صحبت‌هایی کرده‌ایم. اگر آموزش‌وپرورش یک درجه به سمت فعالیت‌های قرآنی حرکت کند معادل چندین درجه دیگر دستگاه‌ها است.
احصا روش‌های حفظ در دستور ستاد راهبری طرح ملی حفظ است
بحر العلوم اضافه کرد: روش‌های آموزش حفظ در کشور است از دیگر موارد مطرح‌شده در ستاد طرح ملی حفظ قرآن است که بعضاً محدود و به سمت حرفه‌ای و تخصصی حفظ قرآن است نه به سمت عمومی کردن دایره حفظ قرآن. ما می‌خواهیم ده میلیون حافظ قرآن داشته باشیم، نمی‌خواهیم رقابت ده‌میلیونی در مسابقات قرآنی حفظ داشته باشیم به همین دلیل باید تعاریف متفاوت‌تری داشته باشیم. روش‌های امروزی در خیلی مکان‌ها حالت حرفه‌ای و اختصاصی دارد تا اینکه جنبه عمومی حفظ قرآن را در نظر بگیرد. موضوع بعدی بحث مبانی حفظ است. چون تعریف تنها خواندن قرآن است. وقتی در مبانی حفظ هم‌فکری داشته باشیم موضوع متفاوت خواهد شد. حوزه‌های علمیه به این سمت بیشتر متمایل می‌شوند وقتی بفهمند تعریف ما از حفظ تنها از بر خواندن قرآن نیست.
تنها دو مصوبه در راستای تشویق حافظان از ابتدای انقلاب تاکنون در مجلس شورای اسلامی داریم
وی با تأکید بر اینکه نظامات و قوانین موجود در حوزه حفظ قرآن کافی نیست، اظهار داشت: قوانین در حوزه حفظ قرآن ناقص است قانون یعنی مصوبه مجلس و مقررات یعنی ابلاغیه دولتی به دستگاه‌ها. در حال حاضر ۱۸ مورد را برای تشویق حافظان رصد کردیم اما این امر نظام واحد و جامعی ندارد و یک حافظ قرآن نمی‌داند اگر حافظ قرآن شد چه مزایایی به آن تعلق می‌گیرد. مصوبات مجلس شورای اسلامی از اول انقلاب تاکنون تنها دو مورد بوده است. یکی بحث تحصیلات رایگان و دیگری ادامه تحصیل در دانشگاه که هر دو موضوعی دانشگاهی است درحالی‌که ما امروزه بانوان حافظ قرآن خانه‌دار، سربازان حافظ قرآن و دانش آموزان حافظ قرآن داریم. قوانین حفظ قرآن خیلی شناخته‌شده و خیلی جامع و کارآمد نیست و این باید بازنگری و اطلاع‌رسانی جامعی نسبت به آن شود. مطالعات و پژوهش‌های متعددی که در این حوزه نیاز است از دیگر مواردی که ما نسبت به آن نیازمندیم. چرا وضعیت مردم ایران نسبت به حفظ قرآن چنین است؟ در خبرگزاری‌ها چند حافظ قرآن دارید؟ و سوالاتی از این جنس. اینکه چرا چنین اتفاقاتی می‌افتد تحقیقات و پژوهش‌هایی لازم دارد که ستاد ملی حفظ به آن باید بپردازد.
این استاد حفظ قرآن گفت: یکی از پروژه‌هایی که هم‌اکنون در حال انجام است بررسی روش‌های حفظ قرآن در داخل و خارج از کشور است. این پروژه شورای راهبری دارد که اساتید دانشگاه و حوزه در آن عضو هستند و برای احصا روش‌ها تا پایان سال فعالیت خواهند کرد. همچنین بررسی نظامات تشویقی و قوانین که در حال انجام است. صداوسیما طرح ۱۴۵۵ را ذیل طرح ملی حفظ انجام داد اما با مشکلات زیرساختی خروجی مطلوبی را شاهدش نبوده‌ایم. در حال حاضر بیست شبکه تلویزیونی داریم اما همه مباحث قرآنی در شبکه قرآن پوشش داده می‌شود و گویا شبکه سه رسالتی در حوزه حفظ قرآن ندارد. در برنامه عصر جدید چند درصد استعداد قرآنی موردتوجه قرار گرفت؟
در کتاب‌های درسی حفظ قرآن جدی گرفته نشده است
وی با اشاره به برنامه‌های دستگاه‌های عضو این ستاد گفت: سازمان دارالقرآن اعطای مدرک تخصصی به حافظان را سامان داده و هم‌اکنون در حال اعطای مدارک عمومی به حافظان است که تا پایان آذر این طرح اجرایی می‌شود. آموزش‌وپرورش طرح اتقان را در حال اجرا دارد. این طرح معلمین ابتدایی تا کلاس ششم را به‌عنوان یک معلم اختصاصی قرآن آموزش و ارتقا می‌دهد. در کتاب‌های دبستانی موضوع حفظ قرآن جدی گرفته نشد و کودکان تشویق به حفظ قرآن نشدند.
بحرالعلوم با اشاره به عدم نقش کتاب‌های درسی دبستان در حفظ قرآن گفت: آموزش‌وپرورش مدعی آموزش عمومی دروس است و در خصوص قرآن نیز همین را می‌گوید که اگر کسی می‌خواهد حفظ کل قرآن را داشته باشد در آموزش‌های رسمی من جایی ندارد. بعد از مباحث زیادی که انجام شد آموزش‌های عمومی قرآن تعریف شد. ما چه حدی از آموزش‌های قرآنی را عمومی تلقی می‌کنیم؟ آیا حفظ آموزش عمومی است؟ آنجا مصوب شد حفظ تا سه جز از آموزش‌های عمومی تلقی می‌شود با این دید کم‌کم تغییراتی در آموزش معلمین و کتاب‌های درسی دیده شد که بحث حفظ هم باید جایی در متون درسی داشته باشد. در این طرح کلمات و عباراتی که قبلاً شنیده را حفظ می‌کند. کودک کلاس اول به‌اجبار و اکراه نباید باشد اما زمینه‌سازی نیز برای کودکان باظرافت و لطافت انجام می‌شود. در این طرح روخوانی قرآن حذف نمی‌شود بلکه روخوانی و حفظ در کنار هم قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: در حوزه قوانین کاری که ستاد ملی حفظ انجام می‌دهد، شناسایی قوانین موجود است. باید دید خلأ کجاست و متن مورد پیشنهاد معلوم شد باید سراغ مجلس و دولت برای چانه‌زنی رجوع کنیم. همین مصوبه تحصیل حافظان در شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌سختی مصوب شد و زمان زیادی برده است.
حفظ در کشور در حد «آیت‌الکرسی» و «چهارقل» مانده است
بحر العلوم با تأکید از سخن فرهنگ و گفتمان گفت: در دهه هفتاد محمدحسین طباطبایی مطرح شد و به‌تبع آن نیز حفظ قرآن بالا آمد اما بعد از یک دهه آن نیز افول کرد. در حال حاضر فرهنگ حجاب در کشور چطور ارزیابی می‌شود؟ نه می‌توانیم بگوییم باحجابیم و نه بی‌حجاب، چراکه فرهنگ‌عامه مردم بینابینی است نه رضاخان توانست عامه مردم را بی‌حجاب کند و نه ما توانستیم همه را محجبه کنیم چراکه فرهنگ حاکم بر مردم جامعه چیزی بینابین این مسئله است. حفظ قرآن نیز در فرهنگ عمومی کشور ما در حد حفظ آیت‌الکرسی و «چهارقل» مانده و اگر کسی بیش از این‌ها حفظ نباشد کسی سخنی در این باب ندارد. فردی مثل حنانه خلفی در بین مردم تکریم می‌شود اما هیچ التزامی برای مثل او شدن وجود ندارد و حتی الگوسازی هم برای اقشار معدود و اندکی مطرح می‌شود و نه عامه مردم که باعث می‌شود موجی در جامعه ایجاد نشود.
مسئول دبیرخانه ستاد ملی حفظ قرآن با اشاره به این پرسش که اگر ما فعالیت‌های قرآنی را به مردم واگذار کنیم بهتر است یا نه؟ گفت: معتقدیم مردمی شدن امری غیرازاین است که کارها را به دست مؤسسات مردمی بسپاریم. مردمی شدن حفظ قرآن یعنی این جریان در دل توده مردم جوشیده و در بستر جامعه رشد پیدا کند. مردمی شدن جریان حفظ تنها این نیست که ما فعالیت‌های اجرایی را به دست مؤسسات مردمی بسپاریم گرچه این امر در سازمان اوقاف اتفاق افتاد و مؤسسات با تفاهم‌نامه‌ای که با اتحادیه کشوری مؤسسات و تشکل‌های مردمی بسته شد در بقاع متبرکه استقرار پیداکرده و مشکل مکان ۲۰۰ مؤسسه فعال حل شد. ما اصرار داریم نهادهای دولتی در جایگاه حاکمیتی قرار بگیرند.
بحرالعلوم خاطرنشان کرد: سازمان اوقاف نباید کلاس قرآن بگذارد بلکه باید پشتیبانی و امتیازاتش را برعهده‌گرفته و مؤسسات قرآنی آن را انجام دهند. کارهایی که می‌توانند مؤسسات انجام دهند را به آنها محول کنند این امر در کشور ما نه‌تنها در حوزه دینی بلکه در دیگر حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به‌خوبی رعایت نشده است. این تعامل و ارتباط باید ضابطه‌مند باشد. در حال حاضر نیز ۳۸۰۰ معلم حفظ در حال تربیت هستند و بیش از هزار نفر از این‌ها از سوی مؤسسات و اتحادیه کشوری در حال آموزش هستند. فعالیت‌های اجرایی با مؤسسات است اما قواعد و ضوابط از سوی ستاد اجرا می‌شود.
نظر شما