خبرگزاری شبستان- رشت، سنت ها و آداب و رسوم هر قومی بجامانده از سده های دور و درازی است که با اندکی تغییر به نسل های بعد رسیده است. سنت قربانی کردن بنابر روایت مسلمانان توسط ابراهیم پیامبر و به اذن خداوند صورت گرفت. ولی همین آیین در دهم ذی حجه هر سال در هر استانی با تفاوت های مختصری اجرا می شود. با این حال در استان گیلان به دلیل تنوع زبانی و فرهنگی و تعدد خرده فرهنگ ها، مراسم عید قربان نیز متفاوت اجرا می شود.
در گذشته مردم شهرستان شفت، بنا بر روایت نادر افشاریان، یک روز زودتر از عید قربان گوسفندی را برای قربانی می خریدند. وی می گوید: « برخی از مردم شفت که توانایی خرید گوسفند را داشتند یک روز قبل از عید قربان گوسفندی را خریده و آن را در حاشیه خانه خود می بستند و شب هنگام پشت او را حنا می گذاشتند و در روز عید، با گذاشتن یک حبه قند یا نبات در دهانش و دادن آب به او، گوسفند را جلوی درب خانه و به سمت قبله نگه می داشتند و بعد از خواندن دعای مخصوص اقدام به ذبح گوسفند می کردند. گوشت قربانی هم بین همسایگان و فقرا توزیع می شد.
در دیگر استان ها، کسانی که حج تمتع را بجا آورده اند و به اصطلاح حاجی هستند، هرسال در روز عید قربان، گوسفندی را قربانی می کنند. ولی در گیلان افرادی که حاجی هم نبودند ولی توانایی خرید گوسفند داشتند، باز هم سنت قربانی و توزیع گوشت بین فقرا را بجا می آوردند.
«حسین شهاب کومله: درباره عقیده مردم دیار خود می گوید: در شرق گیلان و در شهر کومله قربانی کردن گوسفند در روز عید قربان، مختص حاجی نبود و هر فردی به اندازه وسعش چند روز قبل از عید قربان، گوسفند، گاو یا گوساله ای را می خرید و در روز عید، قربان می کرد. در زمان قربانی، حاجی و یا صاحب خانه، آیاتی از سوره حج را می خواند و خودش و یا فرد واردی، گوسفند قربانی را سرمی برید.
وی، یادآور می شود: بعد از ذبح نیز، خون حاصل از قربانی را کاملا می شستند و عقیده داشتند اگر سگ و یا گربه بخورد، حرام است و بعد از مصرف گوشت قربانی نیز تمام استخوان‌ها را در زمین دفن می کردند. خوردن گوشت قربانی حتی برای کسانی که تمکن مالی نداشتند، یک سنت بود. برخی از مردم که توانایی خرید یک گوسفند را نداشتند، به خرید مقداری گوشت به اندازه نیاز خانواده بسنده می کردند و یا چند نفر به صورت مشارکتی گوسفندی را برای قربانی می خریدند. این رسم هنوز در برخی از شهرها و روستاهای شرق گیلان رایج است.
در روستاهای صومعه سرا، رسمی بود به نام «ملاقه بِج». بانوی خانه هر روز که می خواست برای خوراک روزانه برنج بپزد، یک ملاقه برنج خشک را در کیسه ای جداگانه می ریخت و نزدیک به عید قربان، صاحبخانه با فروش آن در بازارهای محلی، گوسفندی را برای قربانی خریداری می کرد. در برخی از روستاهای غرب گیلان، مانند روستاهای ارده و ارده جان، یک نفر بانی خیر می شد و از اهالی برای خرید قربانی پول جمع می کرد. بسته به میزان پول جمع شده، گوسفند و یا گاوی خریداری می کردند و در روز عید قربان پس از ذبح آن، گوشتش میان همه اهالی تقسیم می شد.
بسیاری از پژوهشگران عقیده دارند، سنت قربانی پیش از اسلام هم در فلات ایران رواج داشته است. هوشنگ عباسی در این زمینه می گوید: قربانی کردن، یک آیین مذهبی و ملی است و بعد از اسلام و به یاد سنت قربانی کردن گوسفند توسط حضرت ابراهیم (ع) در ایران فراگیر شد. اما قربانی کردن در ایران فقط مختص عید قربان نیست و در فرهنگ ما جایگاه ویژه ای دارد. به عنوان نمونه، هنگام تولد فرزند، یا هنگام بازگشت مسافر و یا برای رفع بلا و صدقه، قربانی گاو و یا گوسفند و حتی ماکیان صورت می گرفت.
سردبیر ماهنامه ره آورد گیل، با اشاره به سنت قربانی در عید قربان توضیح می دهد: به‌نظر می رسد اجرای آیین قربانی در گیلان پررنگ تر از دیگر مناطق است. در گیلان رسم بود چند روز زودتر گوسفند قربانی را خریداری کنند. روی سر و پیشانی گوسفندی که قرار بود قربانی شود، حنا می مالیدند و عقیده داشتند این کار برکت، روشنایی و سلامتی می آورد. در فاصله این چند روز، بچه های محل و یا اهل خانه با گوسفند، بازی و شادی می کردند. قربانی کردن هم تنها مختص حاجی نبود و هرکسی که وسعش می رسید قربانی می کرد.
نظر شما