انعکاس معماری هندو-اسلامی در گنجینه های مذهبی هند؛ از تاج محل تا مسجد جهان نما

خبرگزاری شبستان،جهان اسلام: گنجینه های فرهنگی و مذهبی هند نه تنها هر ساله تعداد زیادی گردشگر را به خود جلب می کند بلکه توجه ها را به سهم چشمگیر تمدن هند در میراث جهانی که شامل آثار معماری اسلامی در این کشور هست  نیز معطوف می کنند.

معماری اسلامی شبه قاره هند  که به آن معماری هندو -اسلامی هم می گویند ، بسیار تحت تأثیر معماری ایرانی و ترکی بوده است.

جنبه برجسته معماری ترکی ،ترکیبی از طرح های طاق و گنبد در مقیاس گسترده است که نمای حیرت انگیزی برای بناهای مذهبی ایجاد می کند.

این شکل از معماری که نیاز به ملات بسیار قوی دارد و ترک ها برای ساخت بناهای مذهبی خود به وفور از آن استفاده می کردند در قسمت شمالی هند رواج یافت.

ترک ها برای تزیین نماهای بیرونی و فضای داخلی مکان های مذهبی بیشتر از متن های خوشنویسی قرآن که بسیار هنرمندانه خلق می شوند،استفاده می کردند و ماسه سنگ های قرمز ، ماسه سنگ های زرد و سنگ های مرمر به طور گسترده ای در ساخت و ساز این بناها توسط ترک ها مورد استفاده قرار می گرفت اما در هند سنگ های قرمز به راحتی در دسترس نبودند ، بنابراین معماران سنگ خاکستری را ترجیح دادند زیرا این نوع سنگ ها ارزان و به راحتی در دسترس بودند.

ویژگی بارز معماری دوره طغلق شاهیان (سلسله‌ای مسلمان از سلاطین دهلی ترک‌تبار ) شیوه دیوارهای شیب دار آن بود .

طی قرن های 14 و 15 میلادی و پس از آن ، سبک معماری که در دهلی تحت سلطه طغلق شاهیان تکامل یافت در پادشاهی های مختلف منطقه در سراسر هند به کار گرفته شد.

از جمله بناهای برجسته که معرف میراث فرهنگی و هندو- اسلامی در هند هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مسجد مکه حیدرآباد مسجدی است که در حدود سال 1600 ساخته شده است. این مسجد در زمان سلسله قطب شاهی در هند با سنگ یا آجر و از خاکی که از مکه آورده شده بود بنا نهاده شد و ساخت آن حدود 50 سال به طول انجامید.

در نزدیکی ورودی مسجد ، مقبره های نظامی ها و حاکمان حیدرآباد از قرن 18 تا 20 وجود دارد و گنبدهای مسجد نیز توسط مناره هایی احاطه شده اند که در کنار بالکن های نصب شده در طبقات بالایی مسجد قرار دارند.

مسجد جهان نما یا جامع مسجد دهلی ، دومین مسجد بزرگ هندوستان است که در دهلی نو واقع شده است و توانایی پذیرایی از حدود 20000 نمازگزار را دارد.

این بنا توسط شاه جهان به کمک شش هزار کارگر در طول شش سال ساخته شد و تا زمان انحلال آنها به عنوان مسجد شاهنشاهی سلسله مغول مورد استفاده قرار می گرفت.

این مسجد 30 پله بالاتر از خیابان واقع شده است و سه گنبد بزرگ به ارتفاع 80 متر در قسمت بالایی مسجد نصب شده اند و دو مناره عظیم هم این گنبدها را احاطه کرده اند. مصالح اصلی ساخت این مسجد نیز ماسه سنگ قرمز و سنگ مرمر سفید هستند.

در دوره شاه جهان، هیچ مسجد دیگری غیر از مسجد جهان نما در «قلعه سرخ» وجود نداشت . این مسجد به عنوان بزرگترین و زیباترین جاذبه گردشگری در شهر دهلی مورد استفاده قرار می گرفت و به همین دلیل امپراطور و شاهزاده ها هر زمان که اراده می کردند به گروه های نمازگزار ملحق شوند از  این مسجد بازدید می کردند.

مسجد «مالک دینار» در  کرالا هم یکی از این بناهای مذهبی ساخته شده است که حدود 1300 سال قدمت دارد و یکی از قدیمی ترین مساجد هند به شمار می آید.

گفته می شود که این مسجد توسط مالک ابن دینار یا مالک دینار ، دانشمند و مبلغ اسلام در شبه قاره هند ساخته شده است و از این رو به نام وی نامگذاری شده است.

این مسجد هم منعکس کننده ویژگی های معماری غنی اسلامی است و هم مانند مرکز اسلام در غرب هند عمل می کند.

معماری مسجد «مالک دینار» به بقیه مساجد دارای گنبد شباهت ندارد و شبیه کاخی است که به سبک معماری کرالا ساخته شده است اما بازتاب دهنده معماری اسلامی است.

مسجد جامع تیپو سلطان شاهی در کلکته بنای دیگری از این دست است که به مسجد تیپو سلطان هم معروف است.این مسجد توسط تیپو سلطان ، حاکم پادشاهی «میسور »مستقر در جنوب هند در سال 1832 ساخته شد.

مسجد تیپوسلطان نمونه دیگری از میراث فرهنگی و مذهبی معماری اسلامی در هند است که 16 گنبد باشکوه و چهار  مناره دارد.این مسجد صرفنظر از هویت مذهبی و ایمانی درهای خود را به روی همه افراد با هر دین و مذهب و فرهنگی باز کرده است.

تاج محل مشهور نیز به نوبه خود یکی از بزرگترین نمونه های معماری هندو-اسلامی در هند است. این مسجد در قرن هفدهم توسط شاه جهان ، حاکم مغول ، به یاد همسر محبوبش به عنوان نمادی از عشق ساخته شد.

این بنای با شکوه یکی از عجایب گانه جهان است که از سنگ مرمر سفید تزئین شده با آیات خوشنویسی قرآن ساخته شده است.

این بنا به عنوان بهترین نمونه از معماری دوران مغول در سال 1983 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

 در دو طرف بنای اصلی تاج محل دو بنای کوچکتر و قرینه به ‌چشم می‌خورد ؛در سمت غرب یک مسجد سه‌ گنبدی وجود دارد که از ماسه‌ سنگ قهوه‌ای مایل به قرمز ساخته شده است و در شرق آن بنایی وجود دارد که زمانی به عنوان مهمان ‌سرا به کار می‌ رفته ‌است.

قطب منار هم یکی از نمونه های بسیار معروف میراث فرهنگی و معماری هندو-اسلامی در «دهلی نو» است.این بنا،  مناره مشهوری است که در اوایل قرن سیزدهم در «دهلی نو » ،پایتخت هند ساخته شد و در طول قرن ها جذابیت بی نظیر خود را حفظ کرده است.

 قطب منار بخشی از مجموعه بزرگتر «قطب» است که جزو میراث جهانی یونسکو در جنوب پایتخت هند به شمار می آید. این سازه تاج میراث فرهنگی هندو-اسلامی در شبه قاره هند تلقی می شود.

قطب منار در ارتفاع 72.5 متری قرار دارد و به عنوان یک مناره یعنی سازه ای برج مانند که بخشی از مساجد است و به طور کلی برای پخش صدای اذان مسلمانان استفاده می شود ، ساخته شده است.

 برج ماسه سنگی قرمز با اشکال زاویه دار و گرد تزئین شده است و در سطح مناره متن های قرآنی و نقوش هندسی حک شده است.

 این سازه پنج طبقه شامل پلکان مارپیچ  و دارای 379 پله است و دور آن را چندین اثر تاریخی قابل توجه دیگر احاطه کرده است.

مجموعه قطب همچنین شامل مسجد «قوات الاسلام » و دروازه باشکوه «علائی» است که یکی دیگر از شاهکارهای هنر هندو-اسلامی محسوب می شود.