ایران مصرفی؛ پیامد درآمدهای نفتی شاهی

خبرگزاری شبستان: سال 1357 را می توان باشکوه ترین سال در تاریخ تمدن بلند ایران اسلامی به شمار آورد. پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در این سال به رهبری امام خمینی(ره) تنها مختص به انقلابی در زمینه سیاسی نبود، بلکه تمامی عرصه های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی را دربرگرفت و تحولات عمده ای را در تمام زمینه ها به وجود آورد.
وضعیت اقتصادی کشور در زمان رژیم شاهنشاهی به گونه ای بود که صنایع موجود در کشور در اختیار مستشاران و کارفرمایان غربی و به خصوص آمریکایی قرارداشت و نیروی کار ایرانی عملا اجازه فراگیری، آموزش و ورود در هیچ زمینه صنعتی به طور کامل را نداشت. صنایع موجود در کشور هم به گونه ای بود که این صنایع در کنار تولیدات صنعتی خود آلودگی های بسیاری را در کشور به وجود می آوردند.
کشورهای غربی بااستفاده از نفوذ در دربا عملا قدرت ابتکار را از نیروی ایرانی سلب کرده و توان خلاقیت و تفکر را از آنها گرفته بود. در چنین وضعیتی اقتصاد کشور در باطن به مستعمره ای بزرگ در قلب خاورمیانه تبدیل شده بود که بازار مصرف کالاهای خارجی به شمار می رفت و در مقابل مواداولیه و موادمعدنی و نفت به عنوان کالاهای اساسی در اختیار کشورهای غربی به خصوص آمریکا قرارمی گرفت.
نفوذ عده ای خاص در فعالیت های اقتصادی و استفاده آنها از رانت های اطلاعاتی و اقتصادی باعث شده بود تا جامعه دچار شکاف طبقاتی عظیمی شود. درحالی که عده ای در ناز و تنعم به سر می بردند و عده ای دیگر حتی به نان شب خود محتاج بودند. در کنار خانه های مجلل و کاخ های گرانقیمت، کوخ ها، آلونک ها و کپرها در گوشه و کنار هر شهری سر بر آورده و عملا کشور از نظر اقتصادی به دو بخش عمده فقیر و غنی تقسیم شده بود.
توزیع نامناسب درآمد را می توان مهم ترین عامل در ایجاد شکاف طبقاتی در بین اقشار مختلف مردم ذکر کرد. اقتصاد ایران در زمان رژیم طاغوتی پهلوی تا قبل از دهه 50 مبتنی بر صادرات کشاورزی بود، اما پس از دهه 50 و با رونق گرفتن بازار جهانی نفت و نیاز کشورهای مختلف به منابع انرژی و نفت و فرآورده های آن، ایران نیز به جمع کشورهای صادر کننده نفت و انرژی جهان پیوست و از این طریق درآمد های ناشی از فروش نفت به حساب خزانه کشور وارد شد. پس از این زمان دولت مردان وابسته به غرب که مزه درآمدهای کلان نفتی را چشیدند از بسیاری از درآمدهای غیر نفتی غافل شدند و عملا ایران را به کشوری وابسته به نفت تبدیل نمودند.
افزایش درآمدهای نفتی باعث شد تا سایر فعالیت های اقتصادی چون کشاورزی در رده هایی پایین تر در اقتصاد کشور جای بگیرند و به دلیل ورود درآمدهای سرشار نفتی و هزینه آن در واردات کشور عملا از حالت تولید کننده به حالت مصرفی تبدیل شود. این عامل باعث شد تا محصولات تولید غرب به سرعت جای خود را در گوشه و کنار کشور باز کنند و ابتکار عمل و خلاقیت از نیروی کار ایرانی عملا سلب شود.
در سال های نهایی منتهی به انقلاب شکوهمند اسلامی قیمت نفت با جهش ناگهانی همراه بود. به طوری که قیمت نفت در سال 1355 با رکوردشکنی بازارهای جهانی انرژی را مغلوب خود کرد. ورود سیل آسای درآمدهای نفتی به حساب کشور باعث شد تا عطش افراد پرنفوذ برای استفاده از این منابع بیش از پیش افزایش یابد، به طوری که در این سال ها، متمم بودجه در هر سال چند بار به مجلس تقدیم می شد تا دولت وقت بتواند از درآمد نفتی استفاده بیشتری نماید. عاملی که در نهایت جامعه ایرانی را به جامعه ای مصرف گرا و نفت زده تبدیل کرد. در آن سال ها سهم نفت در بودجه سالیانه کشور بالغ بر 80 درصد شده بود.
کشورهای مختلف دنیا که ایران را به عنوان کشوری پردرآمد دریافته بودند، عملا با استفاده از نفوذ خود به خانواده شاهنشاهی استفاده و پای خود را در کشور باز کردند و بازار بزرگی برای محصولات خود یافتند. مردم ایران اسلامی در چنین وضعیتی کشور و اقتصاد ایران را در دستان بیگانگانی می یافتند که با تاراج منابع ملی کشور چیزی جز فساد و تباهی برای اقتصاد کشور بر جای نمی گذاشتند.
در چنین وضعیتی انقلابی اسلامی با رویکردی همه جانبه در بخش های مختلف زمینه ساز حرکتی عظیم در کشور شد که دامنه آن گستره ای از فعالیت های مختلف را در بر می گرفت.
پس از انقلاب اسلامی ایران، استقلال در فعالیت های اقتصادی در زمره مهم ترین اهداف انقلاب قرار گرفتند و خود کفایی در زمینه فعالیت های صنعتی و عمرانی یکی از افق های پیش روی ایران اسلامی پدیدار شد.
نگاه حکیمانه رهبری فرزانه در کنار عزم و همت بلند مردمی ولایت مدار باعث شد تا سنگ بنای کشوری مستقل در زمینه های اقتصادی بنا نهاده شود و پله های پیشرفت اقتصادی یکی پس از دیگری به وجود آید.
اما در مقابل حرکت های رو به رشد اقتصادی در سال های اولیه انقلاب، جهان غرب به خصوص آمریکا درحالی که بازار بزرگ خود در خاورمیانه را از دست رفته می دید برسر آن برآمد تا از طریق اقدامات جلوگیرانه سدی مقابل پیشرفت ایران به وجود بیاورد و اقتصاد ایران را فلج کند.
آغاز فعالیت های ضد ایرانی از طریق تحریم های اقتصادی علیه کشور اسلامی ایران کلید خورد. پس از آن در حالی که کشور به دنبال دور زدن تحریم ها بود، جنگی هشت ساله از طرف عراق و با تحریک کشورهای غربی بر ایران تحمیل شد و عملا کودک نوپای اقتصاد کشور از اهداف مدنظر خود دور ماند. اما نتیجه کار آنچنان که غرب پیش بینی می کرد به پیش نرفت. عقب نشینی عراق و قبول قطعنامه 598 سازمان ملل متحد، در حالی بود که حال پس از 23 سال از توقف جنگ هنوز گفته امام خمینی ( ره ) جمله ای عینیت پیدا کرده شده است و جنگ به گفته رهبر کبیر انقلاب اسلامی به نعمتی برای کشور تبدیل یافته و در حقیقت بیانگر این جمله است که "عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد".
حال پس از گذشت 33 سال از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران کشور در بسیاری از دانش های و فناوری های صنعتی بر خلاف تلاش های غرب موفق شده است، تا فعل خود کفایی در صحنه فعالیت های اقتصادی را صرف کند و واژه خواستن و توانستن را عینیت ببخشد. جالب ترین نکته برای توجه به این موضوع استفاده از نیروی کار بومی بود. نیروهایی که تمام تلاش خود را به کار گرفته بودند تا با اتکا به همت ایرانی اقتصاد ایران به یکی از قطب های اقتصادی جهان و خاورمیان تبدیل شود. هرچند با اعمال فشارهای ناشی از تحریم های اقتصادی، اقتصاد ایران نتوانست به جایگاه مدنظر خود دست پیدا کند. اما پیشرفت های فنی ایران در زمینه توسعه صنعتی باعث شد تا کشور در زمینه فعالیت های اقتصادی رشد چشم گیری داشته باشد. این پیشرفت ها را با ذکر تنها یک عامل در زیر به اثبات رساند:
درآمد سرانه ایرانیان قبل از انقلاب 2100دلار بود که این رقم در حال حاضر به بیش از 5000دلار رسیده است، یعنی با وجود اینکه صادرات نفت در حال حاضر نسبت به اول انقلاب حدود یک سوم شده است، اما درآمد سرانه مردم بیش از دوبرابر افزایش یافته است.

پایان پیام/