حجت الاسلام مجتبی فرهنگیان، معاون پژوهش دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد و پژوهشگر علوم سیاسی و رسانه با اشاره به این که مساجد در صدر اسلام به عنوان بزرگ ترین نهاد اجتماعی یا واسط اجتماعی محسوب می شدند به خبرنگار شبستان گفت: مساجد در دوران انقلاب کارهای مختلفی از تقویت نیروهای انسانی در حوزه سیاسی- اجتماعی گرفته تا ایجاد مشارکت های مدنی و اجتماعی را انجام می دادند.
وی با تاکید بر این که مساجد به عنوان مهم ترین و حساس ترین کانون های تپنده، نظارت اجتماعی یا کنترل حوزه سیاسی یا عمومی را بر عهده داشتند، گفت: در گذشته کنترل حوزه عمومی تحت فرمولی به عنوان امر به معروف و نهی از منکر، قالب دینی و شرعی پیدا می کرد و به عنوان یکی از کارکردهای مهم مساجد که می توانست یک رابطه معقول و منطقی بین حاکمیت و توده و حاکمیت و مردم ایجاد کند به شمار می آمد.
وی ادامه داد: با گذشت زمان و با توجه به تنگناهای نظری ای که برای تفکر شیعی و تنگناهای عمومی ای که برای ائمه معصومین و اندیشه های شیعی از ناحیه نظام خلافتی اتفاق افتاد کارویژه مسجد در حوزه عمومی به شدت دچار فرو کاستی و تقلیل شد.
این پژوهشگر علوم سیاسی سپس به اعتراضات امام خمینی(ره) به ساختار سیاسی در حوزه ایران، منطقه و جهان اشاره کرد و ادامه داد: امام خمینی(ره) دکترین خود را بر مبنای بازگشت ایدئولوژی اسلامی با قرائتی شیعی و اسلام گرایانه و تفکری برخاسته از اسلام ناب محمدی و رستنگاه اندیشه سیاسی خود را به نام مسجد قرار داد و مساجد بار دیگر به رسالت آغازین و ابدی خود برگشتند.
معاون پژوهش دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد مسجد کارکردهای انقلاب اسلامی و مساجد را بر اساس خصلت های اجتماعی در سه حوزه پیش از انقلاب، دوران انقلاب و پس از انقلاب تقسیم بندی کرد و گفت: پیش از وقوع انقلاب اسلامی ایران به دلیل قرار داشتن ساختار رسانه ای عمومی در حوزه قدرت، مساجد تنها کانال های ارتباطی میان انقلابیون و گروه های مرجع محسوب می شدند و تنها رسانه هایی بودند که ارتباط شکل گرفته در آن ها ارتباطی چهره به چهره بود.
وی ادامه داد: کارکرد دیگر مساجد، شکل گیری رابطه عاطفی بین امام و معموم بود که در هیچ کدام از رسانه های آن زمان وجود نداشت و این امر موجب برخورداری مساجد از هویتی مخصوص و ایجاد نظم رسانه ای با حیثیت شبکه ای می شد و مساجد متعددی وجود داشت که توسط رسانه ملت به همدیگر وصل می شدند.
حجت الاسلام فرهنگیان سپس به کارکردهای مساجد در دوران پس از انقلاب اسلامی اشاره کرد و اظهار داشت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی جامعه ایران نیازمند ساماندهی نسبی در شرایط پر التهاب بود و مساجد با توجه به این جریان که نیروهای امنیتی و انتظامی گذشته مقبولیت و مشروعیت اجتماعی نداشتند دست به تولید و تربیت نیروهای امنیتی زدند و به صورت خودگردان از جان و مال و ناموس مردم دفاع می کردند.
وی با یادآوری نزدیک شدن ایام انتخابات و نقش مهم و اساسی مساجد در دوره های انتخاباتی به دو کارویژه مهم این مکان معنوی اشاره کرد و اظهار داشت: مساجد می توانند با ایجاد فضای مشارکتی یا تقویت احساس مشارکتی، احساس اعتماد به نظام سیاسی را ترویج دهند و به مشروعیت سازی و بازتولید پیاپی این نظام سیاسی کمک کنند. در این صورت مساجد می توانند از آسیب شتاب زدگی ای که آن ها را به بنگاه ها، کلوب ها و احزاب سیاسی متصل می کند دوری کنند.
وی اضافه کرد: مساجد همچنین می توانند مقوله های سیاست و دیانت و هم پیمانی سیاست و دیانت را به عنوان مولفه های مشروعیت بخشی در نظام سیاسی ایران تزریق کنند و با رعایت مرزهای تعیین شده از بسیاری از صلاحیت ها و عقاید شخصی و حزبی دوری کنند تا قادر باشند به سمت منفعت کلان تر به عنوان منافع ملی که بخش عمده آن ارزش های دینی و اجتماعی است حرکت کنند؛ در این صورت تمام گروه ها احساس رضایت و اغنا نسبت به کارکردهای مسجد خواهند داشت.
حجت الاسلام فرهنگیان با تاکید بر تاثیر گذاری تبلیغات در حوزه های انتخاباتی بر ذهنیت شهروندان گفت: بر طبق فرموده مقام معظم رهبری در دوران انتخابات کلوب های قدرت و ثروت خود را به شدت به لایه های سیاسی نزدیک می کنند و تاثیرات این گروه ها ممکن است افکار عمومی را دستخوش نابسامانی های شدید کند.
وی درباره جایگزینی مساجد به جای تالارها با هزینه های هنگفت برای معرفی برنامه های کاندیداها اظهار داشت: مساجد برای پیشگیری از آسیب های مبلغینی که به دنبال افزایش قدرت در انسان و کور کردن چشم مردم با زرق و برق و ثروت و فلج کردن قدرت تصمیم گیری عاقلانه اش هستند، می توانند تاثیرات بسزایی داشته باشند. ولی این اتفاق زمانی رخ می دهد که برنامه بسیار جامعی در این حوزه ریخته شود و به عنوان سیاست تشویقی الزامات اجتماعی خود را پیدا کند. با پیدا کردن این الزامات مساجد همان کارکردی را خواهند داشت که در گذشته داشتند.
پیشینه: حجت الاسلام مجتبی فرهنگیان، پژوهشگر علوم سیاسی و رسانه، کارشناس ارشد ارتباطات، کارشناس ارشد ادیان شرق و محقق حوزه علمیه قم است و پنج سال در حوزه مساجد فعالیت می کند. از وی کتاب مسجد، نماز و خانواده به چاپ رسیده است. همچنین «نقش مسجد در نزاع دین و جهانی شدن» و «گونه شناسی تحولات جنسی خاورمیانه با اتکا به نقش مسجد» از جمله مقالات وی در این حوزه است.
پایان پیام/
نظر شما